کُردها در انتخابات به حزب حاکم رأی نخواهند داد

ملینا حاجبی
تظاهرات گسترده ای در شهرهای بزرگ ار جمله استانبول در حمایت از مبارزه با تروریسم انجام شد و در نهایت دولت ترکیه به ائتلاف ضد داعش پیوست اما همزمان با بمباران کردن مواضع داعش، دولت ترکیه مواضع حزب کارگری کردستان را نیز در شمال سوریه بمباران کرد که به لغو آتش بس از سوی حزب کارگری کردستان انجامید. در اين زمينه با «رحمان قهرمان پور»، کارشناس مسائل ترکیه گفت‌وگو کردیم.
ترکیه علاوه برمواضع داعش مواضع حزب کارگری کردستان رانیزبمباران کردکه به لغو آتش بس از سوی کردها منجر شد،این موضوع تا چه حد مي‌تواند،اوضاع سیاست داخلی ترکیه،از جمله ائتلاف حزب حاکم با دیگراحزاب راتحت تاثیر قرار دهد؟
به نظر مي‌رسد حزب حاکم که درانتخابات خرداد ماه نتوانست اکثریت آرا رابرای تشکیل یک دولت تک حزبی به دست بیاورد، یکی از دلایل اصلی ناتوانی و شکست خود را حزب «دموکراتیک خلق‌ها» مي‌داند. فضایی که در یک ماه گذشته دربین ناسیونالیست‌های ترکیه و تحلیلگران ترکیه شکل گرفته این بوده است که حزب دموکراتیک خلق‌ها هنوز به اندازه کافی از حزب «کارگری کردستان» (پ. ک. ک)  فاصله نگرفته ودرخفاروابطی با پ.ک.ک دارد.بنابراین از روزی که حزب جمهوری خلق‌هاتوانست 80 کرسی را در انتخابات پارلمانی ترکیه به‌دست آورد،مرتب تاکید مي‌کردندکه این حزب بایدفاصله خودوموضع گیری‌های خودرابه صراحت علیه پ.ک.ک اعلام کندولی حزب جمهوری دموکراتیک خلق‌هادراین فاصله این کار رانکردچون نگران این بود که کردهایی که به این حزب رای دادند از این حزب سرخورده شوند.درچنین شرایطی حزب «عدالت و توسعه»  و «رجب طیب اردوغان» احساس کردندکه فضابرای نوعی برخورد با حزب دموکراتیک خلق‌ها به طور غیرمستقیم فراهم شده است.درچنین شرایطی بود که آقای اردوغان یک هفته پیش  توافقی که در زندان با «اوجالان» صورت گرفت را فاقد اعتبار خواند. این اتفاق مهمي‌بود یعنی اظهارات10 روز پیش اردوغان، بعضی تحلیلگران رابه این نتیجه رساند که اردوغان خواهان ملغی کردن توافق با پ. ک.ک است.درواقع هدف حزب عدالت و توسعه از این کار این بود که بتواند آرای ناسیونالیست‌های ترکیه راکه به حزب«حرکت ملی»رای داده اند، جذب کند و محبوبیت خود را در مناطق مرکزی ترکیه،درآناتولی مرکزی که خاستگاه وپایگاه اصلی حزب حرکت ملی است زیاد کند.یعنی حزب عدالت وتوسعه که امیدخودرا به کسب آرای کردها  در جنوب شرقی ترکیه ازدست داده امیدواراست باحمله به مواضع پ.ک.ک آرای ناسیونالیست‌هارابه‌دست آورد.
آیا افزایش حملات تروریستی ازسوی داعش و ازسوی حزب کارگری کردستان مي‌تواند منجربه جنگ داخلی در ترکیه شود؟
امکان جنگ داخلی درترکیه وجود نداردچون مادیدیم که دردهه 1970 که وضعیت بسیاربدتر از این بود، ترکیه به سمت جنگ داخلی نرفت.اکنون شرایط به مراتب بهتر از آن زمان است.اوضاع سیاسی ترکیه طوری نیست که واردجنگ داخلی شود.ازطرف دیگرگروه‌های چپ وآنارشیست‌ها که دهه 1970 خیلی قوی وفعال بودند،دیگر قوی نیستند.هر چنددرجریان دستگیری‌های اخیر برخی از افرادگروه‌های چپ انقلابی هم دستگیر شدند.جریان چپ هم اکنون در ترکیه جریان قوی و موثری نیست که بتواند ایجاد نا امنی بکند.در نتیجه گزینه جنگ داخلی بسیاربعیدبه نظر مي‌رسداما امکان حملات تروریستی هم از طرف داعش و هم از جانب حزب کارگری کردستان  وجود دارد؛به ویژه درشهرهای بزرگی مثل استانبول و درمناطق مرفه‌نشین استانبول و مناطقی که توریست جذب مي‌کند که منبع درآمد توریستی ترکیه از آنجا تامین مي‌شود.پ.ک.ک این توان را دارد که در این مناطق حمله انجام دهد.این گروه دردوروز گذشته به دیاربکر حمله کردوتعدادی پلیس در این درگیری‌ها کشته شدند.درقضیه کوبانی بزرگ‌ترین تظاهرات درکل تاریخ جمهوریت ترکیه اتفاق افتاد بنابراین ترکیه مستعداین حملات تروریستی و اعتراضات هست پ.ک.ک استراتژی اش جنگ داخلی نیست؛استراتژی این گروه ضربه زدن به اهداف دولتی است و نه مردم عادی.بنابراین پ.ک.ک به دنبال این نیست که مثل داعش حملات تروریستی انجام دهد . این گروه مي‌گوید ما با دولت درحال جنگیم و بامردم کاری نداریم. چون اگر پ.ک.ک بخواهدچنین کاری بکندواکنش بسیار تندی ازجانب مردم عادی خواهد داشت.اهداف این گروه پاسگاه‌ها، ژاندارمری‌هاومراکزدولتی  است یعنی یک نوع مبارزه مسلحانه دهه 60. بنابراین شیوه عمل پ.ک.ک با شیوه عمل داعش قطعا متفاوت است.پ.ک.ک هدفمند عمل مي‌کندهدفش هم ضربه‌زدن به دولت است ولی داعش به شکل خیلی گسترده عملیات تروریستی انجام مي‌دهد و مردم عادی را هم هدف قرار مي‌دهد.
تا پیش از این ترکیه ازداعش به عنوان مهره ای برای مبارزه با کردهای سوریه استفاده مي‌کرد حال هر دو به جنگ دولت ترکیه رفته اند، تاثیر این موضوع بر سیاست ترکیه در قبال کردها چیست؟ تا چه حد به دو دستگی جامعه ترکیه دامن مي‌زند؟
درواقع هردوگروه به جنگ ترکیه نیامدنداین داعش بودکه به جنگ ترکیه آمد وپ.ک.ک اعلام صلح کرده وبراساس دستورالعمل‌هایی که«عبدا… اوجالان»صادرمي‌کرد،به این صلح پایبندبود ولی داعش درروستای سوروچ حمله تروریستی انجام دادوباعث کشته‌شدن 31 نفرشد.تشییع جنازه این افراد بازتاب خیلی گسترده ای داشت و عمده افرادی که کشته شدندمي‌خواستند در دفاع از کردها واردخاک سوریه شوند.این اتفاق مسئله دوجانبه ای بود.این داعش بود که این حمله را انجام دادو دولت ترکیه در پاسخ هم مواضع داعش و هم مواضع پ.ک ک را بمباران کرد.
حزب کارگری کردستان متعاقب آن آتش بس را ملغی کرد.ریشه‌های داخلی این موضوع خیلی مهم تر از ریشه‌های منطقه ای آن است. اردوغان تمام‌قد در حمایت ازحزب عدالت و توسعه وارد انتخابات شد درحالی که این اتفاق ازنظر قانون اساسی ترکیه مشکل دارد.آقای اردوغان اعلام کرد که هدفش کسب اکثریت مطلق درپارلمان ترکیه برای تغییر قانون اساسی و تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی است.نه تنها این هدف اردوغان محقق نشدبلکه حزب عدالت و توسعه با کاهش محسوس آرا مواجه شدونتوانست به تنهایی دولت تشکیل دهدودرخواست ائتلاف کرد حزب دموکراتیک خلق‌ها،حزب جمهوری خلق‌ها و حزب حرکت ملی هرسه ائتلاف با حزب عدالت و توسعه را رد کردند.یعنی اردوغان دروضعیت بسیار دشواری قرار گرفت. حزب جمهوری خلق‌ها متشکل از علوی‌هاست.علوی‌هایی که به نوعی احساس هویت مشترک با علوی‌های سوریه داشتندومدام ازسیاست ترکیه درقبال سوریه انتقاد مي‌کردند.اردوغان معتقد بود«بشاراسد»بایدازقدرت کناررودوعلوی‌هامعتقدبودندکه این موضوع غیر عملی و غیرواقع بینانه است.حال ازطرف دیگرهم حزب حرکت ملی معتقد بودکه حزب حاکم درمقابل کردهاکوتاه آمده وعامل اصلی پیروزی حزب طرفدار کردهادرانتخابات پارلمانی است وبالاخره حزب دموکراتیک خلق،حزب عدالت و توسعه راصراحتا متهم مي‌کرد که ناعادلانه برخوردکرده وزمینه را برای تبلیغات برابر این حزب فراهم نکرده .حزب عدالت وتوسعه را متهم کردند که در مقابل انفجار‌هایی که درمقرحزب دموکراتیک خلق‌هاصورت گرفت،تعلل به خرج داد و قاطعانه عمل نکرد.حزب حاکم خود را دروضعیت دشواری دید؛نه مي‌توانست رو به جلو حرکت کند و ائتلاف تشکیل دهد ونه مي‌توانست بگویدکه ائتلاف شکست خورده است. شاید این حملاتی که اردوغان و داووداوغلو شروع کردند در واقع راهکاری است برای فرار از بن بست به وجود آمده.با اقدامي‌که ترکیه علیه داعش انجام داد، حمایت برخی ازعلوی‌های ترکیه را به دست آوردوبا اقدامي‌که علیه پ.ک.ک انجام داد، حمایت بخشی از ناسیونالیست‌های  ترکیه را به‌دست آورد.یعنی حزب عدالت و توسعه در وضعیتی است که اگر انتخابات زودهنگام برگزار شود،مي‌تواند اکثریت آرا را برای تشکیل یک دولت تک‌حزبی به‌دست آوردوحتی اگر نخواهد به سمت انتخابات زودهنگام برود دو حزب دیگرمجبور هستنداز سیاست گذشته خود عبور کنندووارد ائتلاف باحزب حاکم شوند.درواقع این حمله بیشتر با هدف مشروعیت بخشیدن به حزب عدالت و توسعه انجام شدواردوغان را هم درچشم ناسیونالیست‌ها و هم در چشم علوی‌هابه نوعی محبوب کرد.هر چند کردهاناراضی باشند.کردها در انتخابات نشان دادند که به حزب حاکم رای نخواهند داد بنابراین اردوغان که در10سال گذشته تلاش مي‌کرد آرای کردها را به‌دست آورد در انتخابات یک ماه  گذشته متوجه شد که چنین چیزی امکان ندارد و بنابراین توجه خود را به ناسیونالیست‌ها و علوی‌ها معطوف کرد. این حمله هر چند پیامدهای خطرناکی برای ترکیه خواهد داشت اما موقعیت حزب عدالت و توسعه را در داخل ترکیه چه برای انتخابات زودرس و چه برای ائتلاف تقویت خواهد کرد.
با پیوستن ترکیه به ائتلاف ضد داعش و آغاز حملات این کشور به مواضع این گروه تروریستی آیا امکان حمله زمینی به سوریه وجود دارد؟
سوابق تاریخی نشان داده است که ترکیه هیچ‌گاه وارد حمله زمینی نمي‌شود.درجنگ باعراق، آمریکایی‌ها تلاش کردند که از داخل خاک ترکیه واردعراق شوندولی مقامات ترکیه نپذیرفتند.این ریسک بسیار بزرگی است که ترکیه ازراه زمینی وارد خاک سوریه شود و حرفی که دیروز داوود اوغلو زد و اعلام کرد که ما حریم هوایی سوریه را نقض نکردیم،گواه این مدعاست.این موضوع نشان مي‌دهد که ترکیه در مقطع فعلی چنین اراده ای نداردواگرمي‌خواست به تنهایی وارد جنگ زمینی با سوریه شودمدت‌ها پیش این کار را انجام مي‌داد.ترکیه به تنهایی قادربه حمله زمینی به سوریه نیست،به همین خاطر درچند ماه گذشته تلاش کرده تاآمریکاوناتورا متقاعد كند که از سیاست ترکیه درقبال سوریه حمایت کنند ولی موفق نبود وترکیه مجبور شد امتیازی به آمریکا بدهدوپایگاه اینجرلیک را دراختیار نیروهای آمريكایی و ائتلاف ضد داعش قرار دهد. لذا مي‌توان گفت  که پیوستن ترکیه به ائتلاف ضدداعش به نوعی از سراجبار بوده و اینکه آیا ادامه خواهد داشت مشخص نیست ودرعمل منوط به حمایت آمريكا و ناتو است.با توجه به این که مرز 900 کیلومتری این کشورمرزبسیار آسیب پذیری است و کردها ی ترکیه و سوریه احساسات همگرایانه ای دارندودرصورت ورود ارتش ترکیه به خاک سوریه کنترل مرز از دست ارتش ترکیه خارج مي‌شود. این با چهره ای که ترکیه مي‌خواهد از خود به عنوان کشوری که به دنبال همگرایی منطقه ای و همگرایی اقتصادی است، نشان دهد مغایر است. هدف ترکیه از این حملات بیش از اینکه داعش و پ.ک.ک باشد، افکار عمومي‌داخلی این کشور است.
با توجه به تغییر معادلات سیاسی منطقه وکشیده شدن دامنه جنگ باداعش به خاک ترکیه،احتمال نزدیکی دولت اردوغان بادولت بشاراسدچقدراست؟
چنین چیزی حداقل درکوتاه مدت بعیدبه نظر مي‌رسد چون مبارزه  با داعش به معنی نزدیکی به دولت بشار اسد نیست. هر چند آنکارا تلویحا سیاست خودرادرمقابل بشار اسدتغییر داده امابایدببینیم که در ادامه چه پیش خواهد آمد.آیامي‌خواهنددرموردسوریه واردگفت‌وگو‌های منطقه ای شوندو یامي‌خواهند مسئله سوریه رااززاویه غرب دنبال کنند.