وقتی اشتغال مردانه و بیکاری زنانه می‌شود

نتایج طرح آمارگیری نیروی کار کشور نشان می‌دهد در حالی که نرخ بیکاری زنان در سال 1392 به 19.8 درصد رسیده، نرخ مشارکت مردان در بازار کار 63 درصد بوده است که از افزایش جذب مردان نسبت به زنان در بازار کار حکایت دارد.

بر اساس آمارهای رسمی، نرخ بیکاری زنان از 16.8 درصد در سال 1388 به 19.8 درصد در سال 1392 رسیده است که افزایش 3 درصدی شاخص نرخ بیکاری زنان در پنج سال گذشته را نشان می‌دهد این در حالی است که در این مدت، نرخ بیکاری مردان از 10.8 درصد به 8.6 درصد کاهش یافته است.

همچنین نرخ مشارکت مردان در بازار کار ایران طی سال 1392، 63 درصد اعلام شده است در حالی که این نرخ برای زنان حدود 12.4 درصد بوده است که می‌توان این طور استنباط کرد که شکاف جنسیتی اشتغال طی این دوره پنج ساله روندی صعودی داشته و جذب مردان در بازار کار نسبت به زنان بیشتر بوده است.

نکته حایز اهمیت اینکه تعداد شاغلان مرد در سال 1392، نسبت به سال 1388 به میزان 5.0 درصد افزایش پیدا کرده و از رقم 17334085 نفر به 18200886 نفر رسیده است که نشان می‌دهد با پدیده مردانه شدن اشتغال و زنانه شدن بیکاری مواجه هستیم.

در طول دهه‌های اخیر مساله اشتغال به ویژه اشتغال زنان به یکی از موضوعات مهم و تأثیرگذار در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کشور مبدل شده است.

آمارهای رسمی بیانگر آن است که در پنج سال گذشته (1392-1388) تعداد شاغلان زن در ایران با کاهش 14.2 درصدی مواجه بوده است.

بر اساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار کشور در سال 1388، حدود 3 میلیون و 700 هزار نفر از شاغلان کشور را زنان تشکیل داده‌اند این در حالی است که در سال 1392،‌این تعداد به 3 میلیون و 145 هزار نفر رسیده که نشان از کاهش 521 هزار نفری تعداد شاغلان زن دارد؛ به عبارتی هر سال به طور متوسط، حدود 100 هزار نفر از زنان شاغل در کشور از بازار کار خارج شده‌اند.

نسبت جنسی اشتغال طی سالهای اخیر نیز حاکی از آن است که این نسبت روند افزایشی داشته به نحوی که از 473 مرد شاغل در برابر 100 زن شاغل در سال 1388 به 579 مرد شاغل در برابر 100 زن شاغل در سال 1392 رسیده است؛علاوه بر آن نسبت جنسی بیکاری طی این سالها روند کاهشی را تجربه کرده است به نحوی که از 283 مرد بیکار در مقابل 100 زن بیکار در سال 1388 به 221 مرد بیکار در مقابل 100 زن بیکار در سال 1392 رسیده است.

نکته قابل توجه این که علیرغم کاهش تعداد زنان شاغل در سال 1392 نسبت به سال 1388، تعداد زنان شاغل دارای تحصیلات عالی طی همین دوره زمانی به میزان 21.5 درصد افزایش پیدا کرده است که افزایش تعداد زنان شاغل تحصیلکرده متاثر از دو عامل اصلی ورود زنان تحصیل کرده به بازار کار و افزایش سطح تحصیلات زنان شاغل بوده است.

در بحث شکاف جنسیتی اشتغال،‌نخستین موضوعی که درباره آمارهای اشتغال زنان جلب توجه می‌کند، تغییراتی است که در نرخ بیکاری زنان صورت گرفته است. بر اساس آمارهای رسمی، نرخ بیکاری زنان در سال 1388 از 16.8 درصد به 19.8 درصد در سال 1392 رسیده است که افزایش 3 درصدی شاخص نرخ بیکاری زنان در پنج سال گذشته را نشان می‌دهد، این در حالی است که در این مدت، نرخ بیکاری مردان از 10.8 درصد به 8.6 درصد کاهش یافته است.نرخ مشارکت مردان در بازار کار ایران نیز طی سال 1392، 63 درصد اعلام شده است در حالی که این نرخ برای زنان حدود 12.4 درصد بوده که می‌توان این طور استنباط کرد که شکاف جنسیتی اشتغال طی این دوره پنج ساله روندی صعودی داشته و جذب مردان در بازار کار نسبت به زنان همواره بیشتر بوده است.

در مقابل، شکاف جنسیتی بیکاری طی این سالها روند نزولی داشته و از رقم 64.6 درصد در سال 1388 به رقم 54.8 درصد در سال 1392 رسیده است که طبعا ادامه این وضعیت موجب انباشته شدن بیکاران زن در بازارکار خواهد شد.

اما بررسی تحولات اشتغال زنان در بخش‌های عمده اقتصادی طی این سالها نشان می‌دهد که زنان از برخی حوزه‌های شغلی خارج شده و به روی آوردن یا جایگزین شدن در حوزه‌های دیگر تمایل نشان داده‌اند.

آمارها بیانگر آن است که در سال 1388 نزدیک به 30.5 درصد زنان در مشاغل کشاورزی، 25.5 درصد در حوزه صنعت و 44 درصد در حوزه خدمات مشغول به کار بوده‌اند و تغییرات صورت گرفته موجب شده تا به تدریج حوزه‌های کشاورزی و صنعت، سهم کمتری از اشتغال زنان را به خود اختصاص دهند و در مقابل، حوزه خدمات سهم بیشتری از زنان را در اختیار بگیرد.

همچنین با بررسی توزیع شاغلین زن دانش آموخته و دارای تحصیلات عالی در گروههای عمده شغلی طی دوره پنج ساله (1392-1388)، می‌توان گفت در تمامی این سالها سهم زنان در گروههای عمده شغلی اعم از متخصصان، قانونگذاران،مقامات عالی‌رتبه، مدیران، تکنسین‌ها و دستیاران از سایر گروهها بیشتر بوده است که نشان دهنده تغییر فعالیت زنان در پستهای مدیریتی و به عبارتی کیفی شدن اشتغال زنان است.