روز تاریخی و یک روز معمولی در مجلس

۲۹ مرداد ۱۳۹۳ یکی از روزهای تاریخی مجلس هشتم بود. رضا فرجی دانا در مجلس شورای اسلامی با تحمیل رای اقلیت بر اکثریت مجلس و با اهرم ها و بهانه های سیاسی مانند: انتصابات سیاسی، اتفاقات سال ۱۳۸۸ و ضربه پنهان به دولت نوپا، با کرسی وزارت در آموزش عالی کشور خداحافظی کرد.

استیضاح او به یکی از پیچ مهم تاریخی آموزش عالی تبدیل شد و دانشگاهیان چنان پشت او در آمدند و هزینه های استیضاح را برای مخالفان دولت بالا بردند که مخالفان تا یک سال بعد عطای تلاش برای استیضاح و ضربه پنهان به دولت را به لقایش بخشیدند. تا سوم تیر ماه ۱۳۹۴ جلسه استیضاح علی اصغر فانی. در روزی معلومی، که معاونان اول قوه مجریه و قوه مقننه به جای روسای غایب خود بر صندلی ریاست نشسته اند و مخالفان برای گرم کردن تنور سرد و از پیش تعیین شده استیضاح از هر دری همچون: بحث های نخ نما شده ی معیشیت فرهنگیان ،جایگاه آموزش در مدارس و افسردگی معلمان وارد شدند و آنها را دلیلی متقنی برای استیضاح خواندند. فارغ از اینکه فراکسیون رهروان به عنوان اکثریت مجلس در راهرو ها و جلسات پشت در بسته تصمیم به بقای فانی داشت. پیش از آنکه اعضای جبهه پایداری موسوم به دلواپسان در میان صندلی های سبز رنگ رفت و آمد کنند و برای افتادن وزیر پاسخ سفید جمع کنند.

اما تفاوت های جلسه استیضاح فانی و فرجی دانا چه بود؟ در نگاهی گذرا می توان به این نکته اشاره کرد که ۲۹ مرداد ۱۳۹۳ یکی از روزهای تاریخی مجلس هشتم بود اما ۳ تیر ماه ۱۳۹۳ یک روز معمولی بود. اما همه چیز به اینجا ختم نمی شود. در ادامه به مهم ترین تفاوت های جلسه استیضاح فانی و فرجی دانا اشاره می شود.

۱. همکاران فانی از او دفاع نکردند-همکاران فرجی دانا سنگ تمام گذاشتند

یکی از مهم ترین تفاوت های استیضاح رضا فرجی دانا و علی اصغر فانی، بدنه اجتماعی فرجی دانا در میان همکارانش در دانشگاه ها و وزارت علوم و بدنه ی اجتماعی دولت و تاثیر آن بر استیضاح فرجی دانا بود. فارغ از اینکه فانی نه تنها در میان فرهنگیان جایگاه اجتماعی همتراز با فرجی دانا نداشت، بلکه بخش های از بدنه اجتماعی دولت انتقاداتی به عملکرد او وارد کرده بودند. برای بسط این ادعا نیاز به مصدایق است که در ادامه می آید.

مخالفان استیضاح فرجی دانا در مرداد ماه ۱۳۹۳ برای او سنگ تمام گذاشتند. چهره‌های سرشناس دانشگاهی همچون رضا داوری‌اردکانی (چهره ماندگار دانشگاهی)، پروفسور ثبوتی (موسس دانشگاه تحصیلات تکمیلی زنجان)، سعید سهراب‌پور (چهره ماندگار، عضو فرهنگستان علوم و رییس ١٣ساله دانشگاه شریف)، غلامرضا اعوانی (فیلسوف ایرانی و چهره ماندگار سال٨٢)، نصرالله پورجوادی (چهره ماندگار و عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی)، مرحوم صادق آیینه‌وند (چهره ماندگار کشور و رییس سابق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، کریم مجتهدی (استاد فلسفه دانشگاه تهران و چهره ماندگار در حوزه فلسفه) و… که جمع سوابق علمی‌شان چندین‌برابر از رقم سه‌هزارو٧٠٠ بورسیه غیرقانونی فراتر می‌رفت، در آن مقطع به صحنه آمده‌اند و هشدار‌هایی نسبت به استیضاح فرجی‌دانا دادند.

علاوه بر این بیش از هزاران نفر از دانشگاهیان و دانشجویان در واکنش به استیضاح فانی نامه های زیادی به روسای قوا ارسال کردند که نشان از حمایت اکثریت دانشگاهیان از فرجی دانا داشت.

اما همزمان با استیضاح علی اصغر فانی حتی یک لیست امضای معلمان برای مخالفت استیضاح او در رسانه های درج نشد.

۲. هزینه های استیضاح فرجی دانا برای مجلس بالا بود

مجلس شورای اسلامی در سال گذشته یا هزینه های استیضاح فرجی دانا را محاسبه نکرد، یا اکثریت مخالفان فرجی دانا احساس می کردند هزینه های این استیضاح به افتادن فرجی دانا از مقام وزارت می ارزد. همین شد که فرجی دانا علیرغم هشدار های مکرر دانشگاهیان و چهره های علمی ماندگار کشور استیضاح شد. در آن مقطع مجریان استیضاح باید به صورت ساده، محاسبه می کردند وقتی قاطبه جامعه دانشگاهی، مخالف استیضاح وزیر علوم است و دامنه‌ این مخالفت را به بدنه جامعه نیز می‌رسانند، آن‌وقت افکار عمومی در ایران چه قضاوتی درباره مجریان این استیضاح می‌کنند؟ به‌خصوص در شرایطی که در میان افکار عمومی، کلیت رای‌آوردن استیضاح به اسم کل نمایندگان مجلس و نه به اسم اقلیت پرسروصدای آن نوشته می‌شد.

همه این موارد نشان می‌داد که به چهار دلیل زیر هزینه‌های استیضاح فرجی‌دانا برای بهارستانی‌ها به قدری بالا رفت که آنها را به طیف ازپیش‌بازنده و دولت را به‌عنوان طیف ازپیش‌برنده تبدیل کرد:

١- حمایت قاطبه جامعه دانشگاهی به‌خصوص ریش‌سفیدان آموزش‌عالی از فرجی‌دانا

٢- تاثیرات مخرب استیضاح (با توجه به مخالفت دانشگاهیان و کم‌وزن‌بودن دلایل استیضاح) بر چهره مجلس در میان دانشگاهیان

٣- اصرار دولت بر معرفی وزیری همسو با فرجی‌دانا از سوی دولت

۴. تاثیر نارضایتی دانشگاهیان از استیضاح فرجی‌دانا بر بدنه جامعه و افکار عمومی.

۳. اراده مجلس بر استیضاح فانی نبود

اما این هزینه های بالای استیضاح فرجی دانا بر سرنوشت استیضاح فانی نیز تاثیر گذار بود. هزینه های بالا در استیضاح فرجی دانا باعث شد، فراکسیون رهروان مجلس به عنوان اکثریت اینبار با اقلیت پرهیاهوی مجلس شورای اسلامی هم صدا نشوند که تاثیر آن تا حد زیادی در جلسه استیضاح فانی قابل رویت بود.

در این میان نقش اصولگرایان میانه رو را نمی توان نادیده گرفت. آنها تلاش مخالفان دولت برای وارد کردن ضربه پنهان به دولت را در استیضاح فانی به عینه دیدن دیدند و با نقش فعال خود باعث شدند اراده مجلس به استیضاح فانی نباشد. اتفاقی که در جلسه استیضاح فرجی دانا رخ نداد.

۴. فانی سابقه فعالیت سیاسی نداشت

علاوه بر نکات مطرح شده، فانی در مقایسه با فرجی دانا دارای سبقه سیاسی کمتر بود. فانی گرچه در سال ۱۳۸۸ رییس ستاد فرهنگیان یکی از نامزدهای ریاست جمهوری بود، اما به واسطه عدم نقش آفرینی در سال ۱۳۸۸ کمتر در مظان اتهام دلواپسان قرار گرفت.

۵. دلواپسان در استیضاح فرجی دانا به خواسته خود رسیدند

یکی از مهم ترین خواسته های مخالفان دولت برای استیضاح فرجی دانا و روند برنامه ریزی برای سایر وزرا در سال جاری، نشانه گیری مشروعیت دولت در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی است.

آنها در استیضاج فرجی دانا گرچه در میدان افکار عمومی بازنده بودند، اما در عمل توانستند با تحمیل به ثباتی به آموزش عالی تا یک سال پایگاه اجتماعی مولد روحانی در دانشگاه ها را در حالت فریز قرار دهند. اما در استیضاح فانی به این خواسته خود دست نیافتند و اقلیت پرهیاهو ناکام ماند.

۶. حداد عادل مخالف استیضاح فانی و موافق استیضاج فرجی دانا بود

غلامعلی حداد عادل، یکی از مهم ترین و با نفوذ ترین مردان مجلس است. کسی که از اعضای اصلی جریان اصولگرایان میانه رو در مجلس است وبرخی اورا حلقه واسط اصولگرایان و اعضای پرهیاهوی جبهه پایداری می دانند. یکی از تفاوت های استیضاح رضا فرجی دانا و علی اصغر فانی ، مخالفت حداد عادل با استیضاخ فانی و اعلام موافقت غیر مستقیم با استیضاح فرجی دانا بود. مسئله ای که گرچه در نگاه اول دارای درجه اهمیت بالایی نباشد، اما در میدان عمل بهارستان به خودی خود می تواند رای های زیادی را بالا و پایین کند.