توصیه‌هایی برای جلوگیری از تب کریمه کنگو

تب کریمه کنگو بیماری ویروسی حاد تب‌دار و خونریزی دهنده‌ای است که برای اولین‌ بار در 1944 در کریمه اوکراین شرح داده شد.

نام تب خونریزی دهنده از آن زمان برای این بیماران انتخاب شد. در سال 1969 معلوم شد عامل بیماری با علائم تب خونریزی دهنده که در کنگو شناسایی شده بود، با عامل کریمه یکی است و نام تب خونریزی دهنده تب کریمه کنگو یا با اختصار CCHF بر آن گذاشته شد.

جالب توجه اینکه بیماری در حدود سال 1110 میلادی توسط جرجانی پزشک و دانشمند عالیقدر ایرانی در کتاب گنجینه خوارزمشاه به تفصیل توضیح داده شده است.

در این کتاب شرح یک بیماری خونریزی دهنده با علائم وجود خون در ادرار، خونریزی از مقعد، استفراغ خونی، خلط خونی، خونریزی در حفره شکم و خونریزی از لثه‌ها بوده و ذکر شده است که بند پای کوچکی احتمالاً شپش یا کنه ناقل بیماری می‌باشد.

در ایران برای اولین‌بار در سال 1970 در نمونه‌‌های سرمی گوسفندان، آنتی‌بادی بر علیه این ویروس شناسایی شد.

در سال 1978 از کنه‌های دامی در خراسان، ویروس جداسازی شد. بیماری در اکثر استان‌های کشور گزارش شده است.

شیوع فصلی بیماری

در فصول گرم سال یعنی از میانه بهار تا اواسط پاییز که بیشترین احتمال حضور کنه‌های ناقل در طبیعت وجود دارد، پرخطرترین زمان سال برای ابتلا به CCHF می‌باشد.

افراد در معرض خطر

کسانی که با دام سروکار دارند، بیشتر در معرض بیماری هستند. براساس تحقیقات انجام شده در سال‌های 87 الی 89، نشان می‌دهد که مشاغلی مثل کارگران کشتارگاه، قصابان، کشاورزان، چوپانان، دامداران، زنان خانه‌دار، دامپزشکان، پزشکان و مشاغل وابسته بیمارستانی، به ترتیب بیشتر از دیگر رده‌های شغلی جامعه در معرض خطر هستند. بیش از نیمی از مبتلایان در رده‌های سنی 20 تا 40 سال قرار داشته‌‌اند.

انتقال بیماری

کنه‌‌های آلوده، دام‌های بیماری که ویروس را رفع می‌کنند، پرندگان و پستانداران وحشی مثل موش و ماکیان که بدون علائم‌اند، و بیمارانی که در دوره دفع ویروس قرار دارند، از جمله مهم‌ترین مخازن ویروس CCHF می‌باشند.

راه‌های سرایت بیماری به انسان:

تماس مستقیم با دام آلوده و ترشحات آن، تماس مستقیم با انسان آلوده و ترشحات آن، تماس با کنه‌های گزنده ناقل ویروس بیماری، تماس با فرآورده‌های خام حاصل از دام آلوده با تأکید بر گوشت قرمز، از عمده راه‌های انتقال بیماری به انسان است.

علائم بیماری در دام‌های مبتلا

در بین مهره‌داران تنها انسان است که علائم بیماری را به صورت حاد نشان می‌دهد علائم بیماری در صورت وجود در دادم‌ها به صورت تب و در بعضی موارد که حدت بیشتری داشته باشد سبب سقط جنین می‌شود. قریب یک هفته پس از ابتلا دام به بیماری، دام تب‌دار، ویروس را دفع می‌کند. چنین دامی اگر کشتار شود، ترشحات آلوده آن می‌تواند انسان در تماس با این دام را مبتلا به بیماری CCHF نماید.

دام آلوده که تب ندارد و ویروس را دفع می‌کند شکل دیگر مخاطره‌آمیز ناقلان این ویروس به انسان است دام آلوده، تولید گوشت قرمز آلوده می‌نماید گوشت پس از طی جمود نعشی و تولید اسید لاکتیک در لاشه، برای این ویروس محیط مناسبی نبوده و بلافاصله ویروس CCHF در این لاشه‌ها از بین می‌رود.

عدم مصرف گوشت تازه و نگهداری گوشت برای مدت حداقل 12 ساعت در دمای 4 درجه برای ایجاد جمود نعشی و پایین آورنده PH لاشه، امکان انتقال ویروس از طریق گشت را از بین می‌برد. همچنین در مورد احشاء خوراکی نیز باید همین مراقبت را اعمال کرد.

اکثر زنان خانه‌دار به بیماری، روستایی بوده و با کود و ترشحات دام آلوده زنده یا کشتاری در تماس بود‌ه‌اند. انتقال بیماری از طریق گوشت‌های کشتار شده در کشتارگاه‌های تحت نظر دامپزشکی به دلیل نگهداری لاشه‌ها در دمای 4 درجه غیر ممکن می‌باشد.

توصیه‌های دامپزشکی برای جلوگیری از بیماری

1ـ پرهیز جدی از نگهداری دام به خصوص گوسفند و بز در منازل به دلیل آلودگی با ویروس و کنه‌های ناقل آن

2ـ اجتناب از کشتار دام در منازل، معابر و مکان‌های عمومی

3ـ اقدام به سم‌پاشی مرتب دام‌ها و جایگاه نگهداری آنها در تمامی سال به خصوص در فصل گرم

4ـ در صورت سفر به مناطق روستایی از تماس بی‌مورد با جایگاه و خود دام‌ها اجتناب باید کرد. در صورت انجام این کار باید رعایت پوشش کامل را نمود.

5ـ نگهداری گوشت تازه گرم، حداقل به مدت 12 ساعت در دمای 4 درجه برای طی شدن جمود نعشی و تولید اسید لاکتیک و از بین رفتن ویروس در صورت وجود برای آلایش‌های خوراکی مثل جگر و قلوه‌ها این زمان باید دو برابر شود.

6ـ پوشیدن لباس کار کامل و یکسره و استفاده از کلاه، ماسک، دستکش، چکمه، عینک محافظ برای کارگران کشتارگاه برای جلوگیری از گزش کنه‌ها و ورود آنها به داخل لباس و همچنین برای جلوگیری از برخورد با ترشحات دام آلوده، ضروری می‌باشد.

7ـ کار با دام زنده و لاشه‌های کشتاری در حالی که زخم باز در روی دست و یا صورت و پا وجود دارد، احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد.

8ـ پرهیز از عادات پرخطر مثل؛ عدم استفاده از دستکش به دلیل کند شدن کار، عدم شستشو و ضدعفونی وسایل کشتار دام، تماس غیرضرور با دام‌ها، خوردن و آشامیدن و کشیدن سیگار در محل نگهداری دام‌ها و یا محل کشتار دام، بازی با کنه‌ها و له کردن آنها با دست، خوردن جگر خام و گوشت دام تازه کشتار شده از جمله مواردی هستند که مخاطره ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.

9ـ بیماری که سابقه برخورد با دام را داشته و دارای علائم تب و خونریزی به اشکال مختلف باشد، باید مشکوک تلقی گردد. در این شرایط باید:

ـ بیمار را هر چه سریع‌تر به مراکز درمانی واجد صلاحیت رساند در حالی که مراقب تماس با ترشحات احتمالی بیمار بود.

ـ شبکه دامپزشکی شهرستان را سریعاً مطلع نمود.

ـ جایگاه دام مشکوک را قرنطینه و گوشت و احشاء خوراکی حاصل از دام مشکوک را ضبط کرد.

ـ جایگاه دام بلافاصله باید تحت نظر کارشناسان دامپزشکی سم‌پاشی گردیده و شستشو ضدعفونی شود.

ـ کارشناسان دامپزشکی در گردآوری اطلاعات مربوط به بیماری در محل همکاری لازم را نمود.

سلامت فرآورده‌های خام دامی و گوشت قرمز

با نگاهی گذرا به موارد بروز بیماری تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو، در ایران و در سایر کشورهایی که بیماری به صورت بومی در آنها وجود دارد، درمی‌یابیم که بروز بیماری با مصرف گوشت و دیگر فراورده‌های خام دامی که تحت نظر کارشناسان و بازرسان دامپزشکی در کشتارگاه‌های مجاز و مراکز بسته‌بندی دارای پروانه بهداشتی بسته‌بندی شده‌اند، ارتباطی ندارد.

بزرگترین خطر متوجه تماس غیرمجاز با دام و کشتار غیرمجاز آنها می‌باشد. در هنگام بروز همه‌گیری CCHF، جای نگرانی از بابت مصرف آلایش خوراکی و گوشت قرمز کشتارشده در کشتارگاه‌های دامی مجاز، که مهر دامپزشکی بر روی آنها زده شده و در فروشگاه‌های مجاز عرضه مواد پروتئینی به فروش می‌رسند، وجود ندارد.