دردسر جديد برای جنگل ابر

مدتي است طرحي با عنوان انتقال آب از چشمه‌هاي اين منطقه براي تامين آب شاهرود مطرح و بخشي از آن نيز به انجام رسيده است اما ادامه اين طرح با مخالفت انجمن‌هاي محيط زيستي شاهرود مواجه شد و اداره منابع طبيعي نيز به واسطه حجم تخريب جنگل ابر آن را متوقف كرد. با اين حال اين روزها بار ديگر زمزمه‌هايي از ادامه دوباره اين طرح و توافق‌هاي برخي مسوولان با اين طرح به گوش مي‌رسد.

بنا بر اين خبرها در حالي كه سازمان جنگل‌ها با اين طرح مخالفت مي‌كند برخي نمايندگان و مسوولان استاني انجام آن را براي تامين آب ضروري مي‌دانند. اما آيا جنگل ابر مي‌تواند از اين خوان نيز بار ديگر سالم بيرون بيايد يا طرح مسائل توسعه‌اي و دست آويختن به معيشت و حيات شهري اين بار آن را به زانو درخواهد آورد؟

اسماعيل كهرم، مشاور معصومه ابتكار رييس سازمان حفاظت محيط زيست در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: كساني كه چنين طرح‌هايي را دنبال مي‌كنند از تاريخ عبرت نگرفته‌اند، زماني ما آب را از زاينده رود به يزد منتقل كرديم و امروز شاهد معضلات آن و خشك شدن اين رود هستيم.
وي با بيان اينكه در طبيعت تمام عناصر در يك همزيستي با هم به سر مي‌برند، مي‌گويد: متاسفانه بسياري از مسوولان طبيعت را به عنوان يك كليت و جنگل را به عنوان يك موجود زنده در نظر نمي‌گيرند. ما نمي‌توانيم عنصر مهمي نظير آب را حذف كرده و انتظار داشته باشيم بقيه عناصر به حيات خود در اين منطقه ادامه دهند.

كهرم ضمن انتقاد از كساني كه وعده‌هاي انتخاباتي خود را بر تخريب طبيعت استوار كرده‌اند، ادامه داد: ما با تمام قوا براي حفاظت از اين جنگل آماده‌ايم و جلوي كساني كه قصد تخريب در اين جنگل را داشته باشند مي‌ايستيم.

عليرضا وليان از فعالان محيط زيست شهرستان شاهرود و عضو جمعيت ديده‌بان طبيعت نيز درباره تاثير احداث اين جاده به «اعتماد» گفت: مسير پيشنهادي در بالادست يال منتهي به منطقه پونه آرام تنها زيست‌بوم «سرخدارهايي» با ارتفاع بيش از ٣٠ متر و عمر سه هزار سال در جهان قرار گرفته است، از اين رو مي‌تواند موجب تخريب‌هاي گسترده در اين منطقه شود و به واسطه آهكي بودن خاك فرسايش را به همراه داشته باشد.

وي با بيان اين مطلب كه بعضي از چشمه‌هاي پيشنهادي به خاطر آبدهي كم و قرار گرفتن در نقاط پر شيب جنگلي واقع در جبهه شمالي، جهت بهره‌برداري توجيه فني و مهندسي ندارند، اظهار كرد: مسير اجرا شده مي‌توانست با صرف هزينه‌اي بسيار كمتر و تخريبي بسيار بسيار كمتر، از مسير دره زغال چال و احداث ايستگاه فشارشكن طرح و اجرا شود تا امروز شاهد اين همه تخريب آن هم در فاز اول اجراي آن در حمام دره و چشمه مريم و قطع هزار اصله درخـت از گونه‌هاي نادر پيرو، اورس، بلوط ماكرانتا، ممرز و زرشك و هزاران بوته از گونه‌هاي مختلف در اين منطقه نباشيم.

اين فعال محيط زيست افزود: با فرض قبول تامين آب از طريق جمع‌آوري و انتقال از چشمه‌هاي قطري، بهره‌برداري از كدام چشمه‌ها، روش جمع‌آوري و مسير انتقال آن، سه فاكتور اصلي و مهم اين پروژه‌اند كه متاسفانه در آن هر سه فاكتور داراي تحقيقات ناقص، روش مبهم و مسير غيركارشناسانه بوده است.

فريبرز غيبي، مشاور و مجري طرح ملي گياهان دارويي سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور نيز در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: هرگونه تغيير در اكوسيستم جنگل ابر آن را با تهديدات جدي مواجه مي‌كند و چنانچه اين خبر صحت داشته باشد مي‌توان گفت اين منطقه با فشار اكوسيستمي روبه‌رو خواهد شد.

وي با بيان اينكه جنگل ابر مجموعه‌اي از گونه‌هاي گياهي و جانوري در كنار خاك و آب را شامل مي‌شود، تصريح كرد: با اين دستكاري مردم محلي و اقليم منطقه ضربه خواهند خورد و از آنجا كه اين جنگل منطقه حفاظت شده است، سازمان جنگل‌ها و سازمان محيط‌زيست قطعا با اجراي آن مخالفت خواهد كرد.

اين كارشناس جنگل در پاسخ به استدلال كساني كه اجراي اين طرح را ضرورتي براي رفع معضل آب شهرستان شاهرود مي‌دانند، خاطرنشان كرد: طرح‌هايي كه بخواهد معضلات را بدون توجه به منابع طبيعي و آينده‌نگري حل كند، پايدار نخواهد بود زيرا اگر منابع طبيعي از بين برود حيات در آن منطقه نيز دچار مشكل خواهد شد. از اين رو است كه چنين شيوه‌هايي در دنيا نامرسوم است و آنها در توسعه و عمران شهري، حفاظت از منابع طبيعي را به عنوان عنصر پايداري و دستيابي به توسعه پايدار در نظر مي‌گيرند.

خسرو خندان از فعالان محيط زيست شهرستان شاهرود و رييس هيات مديره موسسه «طنين طبيعت تيرگان» نيز ضمن انتقاد از طرحي كه براي انتقال آب از چشمه‌هاي جنگل ابر در نظر گرفته شده است به «اعتماد» گفت: مسوولان در طرح‌هاي توسعه‌اي هزينه‌هاي محيط زيستي را لحاظ نمي‌كنند و ارزش محيط زيست را در اين طرح‌ها صفر در نظر مي‌گيرند.

وي با بيان اينكه اين طرح به فرض مقبوليت بايد از راه‌هاي ديگر اجرا شود، اظهار كرد: احداث تونل تخريب‌هاي حداقلي در پي دارد اما مسوولان براي كاهش هزينه‌ها حاضر نيستند آن را به عنوان گزينه‌اي جايگزين در نظر بگيرند. اگر ما هر متر تونل را دو ميليون تومان در نظر بگيريم بايد پرسيد آيا حفاظت از جنگل ابر در مقابل ساخت چنين تونلي نمي‌ارزد؟ ضمن اينكه مقدار آب انتقال يافته در برابر هزينه‌هاي پروژه و هزينه‌هاي محيط زيستي توجيه نداشته باشد.

اين فعال محيط زيست در بخش ديگري از سخنان خود به انتقال آب از سد كالپوش به ميامي به عنوان ديگر گزينه جايگزين نام برد و اضافه كرد: انتقال اين آب به شاهرود و رفع نيازهاي آن شايد گزينه منطقي‌تري در مقابل تخريب جنگل ابر باشد.

آنچه از گفته‌هاي اين كارشناسان و مسوولان برمي‌آيد، نشان‌دهنده اجراي طرح ناكارآمد ديگري با عنوان توسعه و تامين منابع آبي در جنگلي است كه در يك بازه زماني ١٠ ساله بارها در كشاكش بحث‌هاي هواداران محيط زيست و مدعيان توسعه بوده است. از اين رو شايد اين گزاره را مطرح كرد كه آيا بهتر نيست هزينه محيط زيست را يك بار براي هميشه در جنگل ابر و ساير عرصه‌هاي طبيعي لحاظ كنند و آنگاه دست به طراحي و اجراي طرح‌هايي بزنند كه امروز ايران را به مرحله بحران‌هاي مختلف منابع آبي و آلودگي و… رسانده و رفع آن نيازمند هزينه‌هايي بسي هنگفت‌تر از آن چيزي است كه ابتدا با لحاظ هزينه محيط‌زيست مي‌توانستند از آن جلوگيري كنند.