وقتی که «سیب» جای جنگل را می‌گیرد
مسعود بُربُر آن گونه که فعالان محیط زیست می‌گویند هم‌اکنون قدیمی‌ترین ذخیره‌گاه جنگلی استان تهران با درختان ارس چندصد و بعضاً چند هزارساله در معرض خطر جدی تخریب و نابودی است. بر اساس قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر ژنتیكی كشور گونه اُرس در سراسر كشور جزو ذخایر جنگلی محسوب مي‌شود و …
مسعود بُربُر
آن گونه که فعالان محیط زیست می‌گویند هم‌اکنون قدیمی‌ترین ذخیره‌گاه جنگلی استان تهران با درختان ارس چندصد و بعضاً چند هزارساله در معرض خطر جدی تخریب و نابودی است. بر اساس قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر ژنتیكی كشور گونه اُرس در سراسر كشور جزو ذخایر جنگلی محسوب مي‌شود و قطع آن ممنوع است. سازمان منابع طبیعی کشور وظیفه شناسایی و حفاظت از ذخایر جنگلی کشور را به عهده دارد. همچنین اجرای پروژه‌های گردشگری در مناطق طبیعی نیاز به گزارش ارزیابی اثرات محیط زیستی دارد که بايد توسط سازمان محیط زیست بررسی و اعلام نظر شود اما بر اساس پروژه موسوم به سیب بیش از 530 هکتار از بکرترین مناطق طبیعی کوهستانی شرق استان تهران تبدیل به یک شهرک تفرجی خواهد شد؛ دقیقاً همان فرآیندی که در بسیاری از دیگر نقاط بکر طبیعت ایران مثل لواسان و کلاردشت و… طی شد و اکنون دیگر از آن طبیعت بکر و شاداب خبری نیست.
عباس محمدی، دیده‌بان طبیعت کوهستان به «قانون» توضیح می‌دهد: «منطقه امین‌آباد جایی با حدود چهار تا پنج هزار هکتار ذخیره‌گاه جنگلی است که نمونه جنگل‌های خشک البرز مرکزی و البرز شرقی را در جاده فیروزکوه می‌توانیم اینجا ببینیم، جایی که کوهستان تغییر شکل می‌دهد و یک پوشش گیاهی خیلی خوبی از گونه ارس روی کوه دیده می‌شود. از حدود سه سال پیش قرار است یک مجتمع خیلی مفصلیَ آن طور که در سایت خود این تشکیلات آمده برای گردشگری، شهرک‌سازی، تجهیزات بیمارستانی و حتی عناوین عجیبی مثل شکارگاه بین‌المللی و تله‌کابین ساخته شود.»
محمدی با بیان این که اگر هم احداث «پروژه گردشگری سیب» درست و توجیه‌پذیر است به هیچ عنوان نباید در منطقه ذخیره‌گاه جنگلی انجام شود و قبل از این که پروژه بیش از این پیشرفت کند سازمان جنگل‌ها و مراتع و سازمان محیط زیست هر دو باید وارد شوند و نگذارند که سرمایه بیشتری به هدر برود و میخی که آنجا کوبیده شده عمیق‌تر شود، تاکید می‌کند: «زمانی در بخش جنوبی البرز ما جنگل‌های گسترده‌ای از گونه‌هایی مثل ارس را داشتیم اما الان فقط لکه‌هایی از این جنگل‌ها باقی مانده و این لکه‌ها بسیار با ارزش هستند چرا که ذخیره‌گاه ژنتیکی و نگهدارنده خاک کوهستان هستند اما باز به دلایل گوناگون همچون تعریض جاده‌ها، معدن‌کاوی، طرح‌های انتقال نیرو و … در معرض تهدیدند این نهایت بی‌انصافی نسبت به طبیعت و این میراث جایگزین‌ناپذیر و نسبت به خودمان است که طرحی این چنینی را درست در چنین جایی احداث کنیم.»
محمدی در توضیح انگیزه سازندگان پروژه از این مکان‌یابی می‌گوید: «در طرح خودت اگر بخواهی درختکاری و فضای سبز ایجاد کنی هزینه‌بر و زمانبر است اما وقتی از یک جنگل طبیعی استفاده کنی راه را میانبر زده‌ای و به جای این که خودت جایی را آباد کنی ازسرمایه ملی به رایگان استفاده می‌کنی. متاسفانه دست‌اندرکاران این طرح چنین کاری کرده‌اند و آن هم برای طرحی که در آن ویلاسازی، شهربازی، رستوران و حتی شکارگاه و مانند آن هست. از همین الان جاده‌هایی در وسط این ذخیره‌گاه جنگلی کشیده شده و در بالادست و پایین دست فضای جنگلی فعالیت انجام شده است. حتی اگر هم بخواهیم خیلی خوشبینانه نگاه کنیم و بگوییم به درخت‌زار دست نخواهند زد، باید توجه داشته باشیم که بالا و پایین درخت‌زار تصرف شده و از کنار آن جاده کشیده شده است و منطقه را تبدیل می‌کنند به یک جزیره محاصره شده که دیر یا زود در میان طرح از بین خواهد رفت.»
به اعتقاد این کوهنورد باسابقه و فعال محیط‌زیست، اداره کل منابع طبیعی که متولی این منطقه است کوتاهی کرده و با این کار یکی از با ارزش‌ترین ذخیره‌گاه‌های استان تهران را از دست می‌دهد.
محمدی تاکید می‌کند: «اصولا طرحی با این گستردگی باید ارزیابی زیست محیطی داشته باشد. البته آقای خان‌محمدی، رئیس اداره منابع طبیعی فیروزکوه یکی، دوسال پیش گفته بود که مجری پروژه سیب در اطراف همین ذخیره‌گاه جنگلی امین‌آباد درختکاری می‌کند و این به حفظ منطقه کمک می‌کند. اصلا شنیدن چنین حرفی از دهان یک آدم مسئول منابع طبیعی خنده‌دار است. بی‌معنی است که بگوییم یک ذخیره‌گاه طبیعی داریم بعد برای حفظ آن، دور و برش توسط یک شرکت گردشگری درختکاری می‌کنیم. چنین حرفی تنها توجیهی است برای امتیازهای احتمالی که مبادله شده است.»
او با بیان این که «از قدیم در ایران هرجایی را می‌خواستند تصرف کنند چندتا درخت در آن می‌کاشتند و می‌گفتند منطقه را آباد کردیم» ادامه می‌دهد:«چه بسا که همین ایجاد فضای سبز هم برای تصرف منطقه باشد. همین کار الان در لواسان، رودبارقصران و طالقان انجام می‌شود و کاشتن درخت و … برای طبیعت منطقه یک خطر است و سازمان منابع طبیعی اشتباه می‌کند.»
هرچند که تلاش خبرنگار «قانون» برای پیگیری موضوع از اداره کل منابع طبیعی و اداره کل محیط زیست استان تهران تا کنون بی‌نتیجه مانده اما پروژه گردشگری سیب از دید فعالان محیط زیست پنهان نمانده است. چندین تشکل محیط زیستی در نامه‌ای سرگشاده هشدار داده‌اند: «پروژه تخریب این جنگل ارزشمند به‌قدری واضح و آشکار در جلوی چشم مسئولان منابع طبیعی و محیط زیست کشور در حال انجام است که مجری پروژه همه برنامه‌های مخرب خود را در وب‌سایت شرکت در معرض دید همگان قرار داده است. هم‌اکنون جاده‌های دسترسی و دکل‌های تله‌کابین در ذخیره‌گاه و در میان درختان در حال ساخت و جای‌گذاری بوده و به اذعان سایت پروژه در آینده نزدیک صدها هکتار از زمین‌های کوهستانی که جزو هسته مرکزی و حریم اکولوژیک ذخیره‌گاه ارس و یا اکوسیستم‌های غنی کوهستانی هستند، به ویژه بخش فوقانی جنگل ارس در ارتفاع 2500 تا 3000 متر، به دهکده ویلایی، مجتمع تجاری، رستوران، بیمارستان ! شهر بازی، پارک آبی، شکارگاه بین‌المللی ! دریاچه مصنوعی و مرکز همایش‌های بین‌المللی تبدیل خواهد شد!»
به گفته نویسندگان این نامه این منطقه به دلیل فاصله زیاد از شهرهای پرجمعیت تا کنون بکر و دست‌نخورده بوده و از تنوع گیاهی و جانوری بالایی برخوردار است به نحوی که پلنگ، گراز، قوچ و میش و… در منطقه دیده شده و بنا بر مطالعات انجام‌شده بیش از 300 گونه گیاهی بومی از جمله ده‌ها گونه درختی و درختچه‌ای در منطقه می‌رویند. سایت پروژه نیز از تنوع گیاهی بالای منطقه به عنوان یکی از مزیت‌های پروژه یاد می‌کند اما بیان نمی‌کند مفهوم توریسم در چنین منطقه‌ای بايد طبیعت‌گردی باشد یا هجوم لجام‌گسیخته ساخت‌وسازها؟ مدیران پروژه حتی در جایی از ایجاد باغ گیاه‌شناسی یاد می‌کنند. طنز تلخی است! ساخت باغ گیاه‌شناسی مصنوعی در جایی که خود نقطه اوجِ (Hotspot) تنوع زیستی است؟ صدها هزار گیاه بومی را از بین می‌بریم و در همان جا با آوردن تعدادی گیاه تولیدشده توسط انسان به خیال خودمان باغ گیاه‌شناسی می‌سازیم؟
نویسندگان این نامه در پایان تاکید کرده‌اند که «ما امضاکنندگان بیانیه از مقام‌های مسئول خواستار توقف هرچه سریع‌تر فرآیند تخریب و برگرداندن عرصه‌های تخریب‌شده به حالت اول هستیم.» موضوعی که برای تعیین تکلیف آن دست‌کم باید چشم به راه واکنش مسئولان اداره کل منابع طبیعی و اداره کل محیط زیست تهران ماند.
