همه چیز درباره ناباروری مردانه

بد نیست بدانید، حدود 35 تا 40 درصد علل ناباروری در زنان به همین میزان دلایل آن در مردان مشاهده می‌شود و حدود پنج تا 15 درصد علل نیزناشناخته است. برخلاف باور عموم که ناباروری را مشکلی زنانه می‌دانند، هنگام بروز آن باید دنبال علل ناباروری در مردان هم باشیم. در این گزارش به بررسی علل و درمان‌های ناباروری مردانه می‌پردازیم.

به گفته متخصصان، اگر زوجی پس از گذشت یک سال از ازدواجشان بدون پیشگیری از بارداری و با وجود رابطه جنسی منظم، بچه‌دار نشوند باید از نظر ناباروری مورد بررسی قرار گیرند. اگرعوامل زنانه ناباروری مثل اختلالات تخمک‌گذاری، مشکلات رحمی، اختلالات هورمونی و ابتلا به بیماری را کنار بگذاریم، ناباروری مردان دلایل مختلفی دارد.

دکتر محمدرضا نوروزی، جراح و متخصص کلیه و مجاری ادرار و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران به جام‌جم می‌گوید: عوامل مختلفی می‌تواند باعث ناباروری در مردان شود که اولین عامل، اختلال توانایی جنسی است. مردی که از مشکلات جنسی رنج می‌برد، باید بدون خجالت و جبهه‌گیری برای درمان به متخصص مراجعه کند، چراکه همین عامل می‌تواند باعث ناباروری او باشد. این در حالی است که بیماری‌های دوران کودکی مثل جراحی‌ اطراف بیضه، بالا بودن بیضه، اختلالات هورمونی به صورت اختلال در هورمون‌های هیپوفیز یا هورمون‌های جنسی، رشد نامناسب بیضه‌ها، اختلالات ژنتیک مثل کوچک‌بودن بیضه، برخی عفونت‌های مزمن که در عملکرد بیضه اختلال ایجاد می‌کند، مصرف برخی داروها، گروهی از عفونت‌های دستگاه تناسلی، بیماری‌های تب‌دار طولانی‌مدت که بر نطفه‌سازی تاثیر می‌گذارد، چاقی مفرط و استعمال دخانیات‌ از دیگر دلایل ناباروری در مردان محسوب می‌شود.

به گفته این متخصص شغل افراد هم می‌تواند زمینه ناباروری را فراهم کند. به عنوان مثال، مردانی که کارشان سمپاشی است و مدام در معرض مواد آسیب‌رسان به بیضه‌ها مثل انواع حشره‌کش‌ قرار دارند، همچنین نانواها که دائم کنار تنور داغ هستند، ممکن است دچار ناباروری شوند.

شایع‌ترین علت ناباروری مردانه

شایع‌ترین بیماری قابل درمان در ناباروری آقایان، واریکوسل است. در این بیماری، وریدهای دور بیضه متورم می‌شوند و اختلال اسپرم ایجاد می‌کنند. واریکوسل بیماری نسبتا شایعی است و 20 درصد پسران جوان از آن رنج می‌برند. در عین حال 20 درصد افرادی که واریکوسل دارند، دچار مشکل ناباروری هستند. واریکوسل همیشه باعث ناباروری نمی‌شود و شدت بیماری است که روی قدرت باروری تاثیر می‌گذارد. باید بدانید واریکوسل خود را در سنین بلوغ نشان می‌دهد و گاهی بدون علامت است و فرد در معاینه اتفاقی یا برای درمان ناباروری متوجه آن می‌شود. در برخی افراد نیز واریکوسل با علامت‌هایی مثل سنگینی و درد مختصر بیضه در یک طرف یا دوطرف بروز می‌کند. به گفته دکتر نوروزی، اگر این اختلال بموقع تشخیص داده شود و درمان صورت بگیرد از آسیب‌ به بیضه جلوگیری می‌کند. با این حساب بهترین راه، تشخیص اولیه بیماری از سوی خود فرد است یعنی باید شیوه معاینه‌‌ را به آقایان آموزش دهیم. به این ترتیب که فرد باید طناب دور بیضه را لمس کند و اگر در ناحیه زیرین، شبکه‌ای کرمی شکل لمس کرد مشکوک به بیماری واریکوسل است. نوع شدید واریکوسل را می‌توان از روی پوست هم تشخیص داد. شبکه‌ای مارپیچی روی پوست که برجسته است، از علائم بیماری است. اگر واریکوسل به وسیله لاپاراسکوپی درمان شود، احتمال آن که اختلال ناباروری درمان شود و اسپرم به وضعیت عادی برگردد، زیاد است. 50 درصد موارد در واریکوسل شدید هم با جراحی به بازگشت کامل قدرت باروری در فرد کمک می‌کند، اما در برخی موارد ناباروری درمان نخواهد شد.

یک بررسی آزمایشگاهی

گاهی اوقات با وجود رابطه جنسی منظم زوج‌ها اصلا نطفه‌ای شکل نمی‌گیرد، این متخصص در این باره می‌گوید: به همین دلیل مجبور هستیم از بافت بیضه نمونه‌برداری کنیم و ببینیم آیا اسپرم داخل بیضه وجود دارد یا نه؟ اگر ‌در نمونه‌برداری از مردی اسپرم پیدا کنیم حتی اگر کم یا ضعیف باشد، راه‌های درمان زیادی وجود دارد تا مشکل ناباروری برطرف شود.

اگر براساس نتایج آزمایش‌ها، اسپرم اصلا وجود نداشته باشد باید دنبال دو علت عمده باشیم. گاهی اسپرم در بدن تولید می‌شود، اما منتقل نمی‌شود. در برخی مواقع نیز اسپرم اصلا تولید نمی‌شود یا به حدی کم است که در مایع منی قابل مشاهده نیست؛ اختلالی که الیگواسپرمی نام دارد. ناباروری افرادی که دچار انسداد مجاری منتقل‌کننده هستند، معمولا با جراحی قابل‌ درمان است، اما در صورتی که تولید اسپرم دچار مشکل باشد، درمان سخت می‌شود. از طرفی اگر مقدار اسپرم برای بارداری طبیعی کافی نباشد از روش‌های کمک باروری مثل IUI، IVF، ICS یا همان میکرواینجکشن می‌توان استفاده کرد که هر کدام بسته به شرایط فرد به کار برده می‌شود و 30 تا 40 درصد شانس موفقیت وجود دارد. در صورتی که اسپرم وجود نداشته باشد، فرد می‌تواند از روش‌های دیگری مثل جنین اهدایی استفاده کند.

استفاده از روش‌های کمک باروری

یکی از علت‌های ناباروری در مردان این است که اسپرم وجود دارد، اما به دلیل مشکلات حرکتی قادر به رساندن خود به تخمک و بارور کردن آن نیست. در چنین شرایطی نیز برای بیماری درجه‌بندی انجام می‌شود و از روش‌های کمک باروری استفاده خواهد شد. تراتواسپرمی از دیگر علت‌های ناباروری مردان به حساب می‌آید به این معنی که درصد زیادی اسپرم دارای شکل طبیعی نیستند و پزشک براساس نتایج آزمایشگاهی درمان‌های مختلف را برای باروری فرد به کار خواهد گرفت که گاهی موفق و گاهی ناموفق است.

تشخیص و درمان ناباروری

پزشک متخصص برای بررسی علل ناباروری آقایان با توجه به شرایط بیمار آزمایش آنالیز منی یا اسپرموگرام، سونوگرافی، آزمایش‌های هورمونی، تست‌های ارزیابی آسیب DNA اسپرم، آزمایش‌های ژنتیک، وازوگرافی یا عکس رنگی از لوله واز (منی‌بر) را تجویز می‌کند تا روش درمانی مناسب انتخاب یا ناباروری دائمی فرد مشخص شود.