پایان «ایدئولوژیِ امپراتوری» رجب اردوغان

اسکات پترسون در تحلیلی برای این روزنامه آمریکایی نوشت: در سال 2011 زمانی که رجب طیب اردوغان، نخست وزیر وقت ترکیه همانند یک ستاره موسیقی وارد پایتخت های بهار عربی شد و درباره دموکراسی ترکیه سخن گفت، به نظر می رسید چیزی نمی تواند سیاست خارجی ترکیه را متوقف کند.

این رهبر ترکیه در دیداری که از لیبی داشت برای نمازگزاران نماز جمعه در میدان شهدای طرابلس زانو زد، در حالی که پرچم طرفداران ترکیه به اهتزاز درآمده بود.

امام جماعت مردم لیبی به جمعیت تشویق کننده اظهار داشت: بعد از تشکر از خدا،‌ما از اردوغان دوست خوبمان و بعد از آن از همه مردم ترکیه تشکر می کنیم. ولی امروز در لحظه ای که چندان از آن زمان دور نبوده است، اردوغان و حزبش شاهد نتایج بسیار ضعیفی در انتخابات پارلمانی روز یکشنبه ترکیه بودند. این نتایج او را یا مجبور خواهد کرد که برای اولین بار از سال 2002 یا یک دولت ائتلافی تشکیل دهد و یا این که انتخابات جدید برگزار کند.

تحلیلگران می گویند این نتیجه می تواند به معنای پایان یک سیاست خارجی با ایدئولوژی امپراتوری جاه طلبانه باشد، هر چند در زمینه سیاست خارجی ترکیه از کلمه شکست استفاده شده است که هم در جنگ سوریه با آن مواجه شد و هم منجر به کاهش نفوذ ترکیه شده است.

سیاست ادعایی ترکیه با عنوان «نداشتن هیچ مشکلی با همسایگان» در سال های اخیر به سیاستی ستیزه جویانه تغییر جهت داد.

بدون شک، مقامات حزب عدالت و توسعه درصدد این هستند که انزوای جدید ترکیه را به عنوان نتیجه شجاعت اخلاقی خودشان در مورد مسائل بین المللی قلمداد کنند که به وحدت ارزشمندی در میان مردم این کشور منجر شده است، ولی تعداد بسیار کمی با این دیدگاه موافق هستند.

حسین بیگچی، استاد روابط بین الملل در دانشگاه فنی سابانچی در آنکارا می گوید: انتخابات روز یکشنبه، احتمالا موجب «تغییر محور» در سیاست خارجی این کشور خواهد شد، چرا که حزب عدالت و توسعه از حد توانایی و منابع آن افراط کرده است.

سه حوزه وجود دارد که احتمالا سیاست خارجی ترکیه تحت کنترا دولت ائتلافی در قبال آن تغییر خواهد کرد. این سه حوزه عبارتند از سوریه،‌جهان اسلام و آمریکا.

مهمترین تغییر در حوزه سیاست خارجی ترکیه در سوریه رخ خواهد داد. اردوغان و احمد داوود اوغلو، نخست وزیر ترکیه، به دنبال ساقط کردن بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه بودند. آنها برای دستیابی به این هدف، به تروریست ها اجازه دادند که از همه راه ها عبور کرده و تسلیحات خود را از مرز ترکیه به سمت سوریه ببرند.

اکنون با گذشت بیش از چهار سال از جنگ در سوریه، داعش و شبه نظامیان وابسته به القاعده مرز سوریه را اشغال کرده اند و این درگیری باعث شده است که حدود یک میلیون و هفتصد هزار نفر سوری آواره شوند، بدون این که هیچ چشم انداز مشخصی درباره آن بتوان دید.

صلاح الدین دمیرتاش، یکی از رهبران جبهه خلق دموکراتیک کردستان به سی ان ان گفت: یک دولت ائتلافی نمی تواند به حمایت از داعش و دیگر گروههای تندرو در سوریه کمک کند.

بهلول اوزکان، استاد دانشگاه مرمره در استانبول می گوید، ترکیه خودش به یک معضل تبدیل شده است. وی در ادامه افزود: سوریه به افغانستان ترکیه تبدیل شده است و ترکیه هم در حال حاضر نقشی شبیه پاکستان ایفا می کند و این کار را از طریق تسهیل عبور و مرور تندروها از مرز برای ورود به سوریه و ناآرام کردن آن انجام داد.

اوزکان در ادامه افزود: در حال حاضر، با تغییر در دولت، ترکیه می تواند یک نقش واسطه و میانجی را بین گروههای مخالف میانه رو و رژیم بشار اسد، ایفا کند تا بتواند به توزان بحران در سوریه کمک کند. این تنها راه است و راه دیگری وجود ندارد. بویژه این که ترکیه در حال حاضر با معضلات جدی در مقابله با گروه دولت اسلامی مواجه شده است.

محور دوم که تغییر خواهد کرد، رویکرد ترکیه در قبال جهان اسلام است. زمانی که بهار عربی، برخی دیکتاتورها را سرنگون کرد، ترکیه تلاش کرد خودش را به عنوان الگویی از یک کشور مدرن اسلامی نشان دهد، اما ترکیه اندکی بعد تغییر مسیر داد و به طور کامل از گروه های اسلامی از قبیل اخوان المسلمین حمایت کرد.

بیگچی در این باره می گوید« آنها در سیاست خارجی خود، به عنوان بخشی از اخوان المسلمین ایفای نقش می کرد. حتی در حال حاضر هم رئیس جمهور از اخوان المسلمین حمایت می کند و به همین دلیل سیاست خارجی ترکیه، ایدئولوژیک شده است و اصلا عقلانی و برمبنای منافع ملی نیست.

نحوه تعامل با آمریکا نیز در سیاست خارجی آینده ترکیه تغییر خواهد کرد. فادی هاکورا(Fadi Hakura) یک کارشناس در اندیشکده سلطنتی چاتم هاوس در لندن معتقد است: آمریکا در هیچ یک از مباحث استراتژیک خود در برنامه هسته ای ایران، تحولات آینده در سوریه و همچنین مقابله با داعش،‌ترکیه را دخالت نداد.

وی افزود: البته هنوز هم اردوغان و حزب عدالت و توسعه بر بسیاری از سازمان های امنیتی در ترکیه نفوذ دارند و به نظر نمی رسد که این انتخابات تغییر چندانی به وجود آورد.

دميرتاش: محاکمه اردوغان عادلانه خواهد بود

رئیس حزب دموکراتیک خلق ها در ترکیه در طعنه ای سیاسی به رئیس جمهوری کشور گفت:« اردوغان نگران نباشد، محاکمه او عادلانه خواهد بود.»

صلاح الدین دمیرتاش، که حزبش با عبور از مرز حد اقل ده درصدی آراء در انتخابات پارلمانی، وارد پارلمان شده است در جشن پیروزی حزبش خطاب به اردوغان و داود اوغلو، گفت:« جرم و گناه شما هر چه باشد ما متعهد می شویم که محاکمه شما عادلانه باشد.»

به گزارش خبرگزاری جیهان ترکیه، دمیرتاش افزود:« رهبران حزب عدالت و توسعه الان نگران و هراسان هستند اما دلیل ترس آنان چیست؟ اگر جرمی مرتکب نشده باشندکه نباید هراسان باشند، اگر مردم را در روبوسکی( اشاره به کشتار 34 کرد در بمباران اشتباه قاچاقچیان در سال 2011 ) و پارک گزی در میدان تقسیم استانبول نمی کشتند لزومی نداشت امروز نگران باشند، اگر برای داعش در سوریه سلاح نمی فرستادند امروز نگران نبودند.»

در انتخابات پارلمانی روز یکشنبه ترکیه اگر چه حزب عدالت و توسعه در جایگاه نخست ایستاد اما با توجه به اینکه این حزب نتوانست رای کافی را برای تشکیل کابینه به دست بیاورد بازنده بزرگ لقب گرفته است. در مقابل حزب دموکراتیک خلق ها که حزبی کرد است با عبور از میزان ده درصد کل آراء، موفق شد به پارلمان راه یابد و این پیروزی بزرگی برای این حزب به شمار می آید.

کردها پیش از این فقط در قالب نامزدهای مستقل در ترکیه وارد پارلمان می شدند اما در انتخابات امسال به صورت حزبی در انتخابات حاضر شدند و حال موفقیت انتخاباتیشان موجب شد تا از این پس به طور مسالمت آمیز پیگیر مطالبات کردها در ترکیه باشند.

حزب دموکراتیک خلق ها که مرکز اصلی فعالیتش در جنوب شرق ترکیه است برای ورود به عرصه انتخابات، به زنان تکیه کرد زیرا نیمی از نامزدهای این حزب را زنان تشکیل می دهند.

حزب دموکراتيک خلقها ائتلاف با حزب اردوغان را براي تشکيل دولت منتفي دانست.

صلاح‌الدین دمیرتاش رئیس حزب دموکراتیک خلقها ترکیه هر گونه ائتلاف با حزب عدالت و توسعه را که در انتخابات روز یکشنبه پس از 13 سال اکثریت را در پارلمان از دست داد، منتفی دانست.

دمیرتاش گفت: «ما به مسئولیت خود آگاهی کامل داریم و اجازه نمی دهیم ترکیه دچار هرج و مرج و بی ثباتی شود اما با آ ک پ (حزب عدالت و توسعه) ائتلاف نخواهیم کرد و دیگر احتمالات را مد نظر قرار می دهیم».

به گزارش پایگاه اینترنتی خبرگزاری اسپوتنیک، وی تصریح کرد بر اساس نتایج انتخابات، «مردم مسئولیت تشکیل ائتلاف را به دو حزب بزرگ (آ ک پ و حزب جمهوری‌ خلق) دادند».

وی افزود: «بدیهی است ابتدا باید امکان ائتلاف بین حزب عدالت و توسعه و حزب جمهوری خلق بررسی شود. باید دید مذاکرات این دو حزب چگونه پیش می رود».

بر اساس نتیجه رسمی انتخابات ترکیه، حزب عدالت و توسعه با کسب 40.9 درصد آرا و 258 کرسی از 550 کرسی پارلمان نتوانست اکثریت مطلق را در پارلمان به دست بیاورد و مجبور است برای تشکیل دولت ائتلاف کند.

حزب جمهوری خلق و حزب حرکت ملی نسبت به دوره قبلی انتخابات نتایج بهتری کسب کردند و هر کدام به ترتیب 25 درصد و 16.3 درصد آرا را به خود اختصاص دادند.

در مورد حزب دموکراتیک خلقها، این حزب هوادار کردها با کسب 12.9 درصد آرا از آستانه 10 درصد آرا لازم برای راهیابی به پارلمان گذشت و 80 کرسی پارلمان را از آن خود کرد.

این حزب پس از 12 سال برای چهارمین بار به پارلمان ترکیه راه پیدا کرد.