كپسول‌هاي مرموزي كه لاغرتان مي‌كند!
سارا میرشجاعي: با اقبال روش‌هاي درماني سنتي، استفاده از گياهان دارويي براي درمان بيماري‌ها رايج شده و در سبد خريد ايراني‌ها جايگاه ويژه‌اي پيدا كرده است. اين روزها دردي نيست كه در قفسه عطاري‌ها دارویی برايش يافت نشود. عطار‌ها به مشتري‌‌هاي‌شان «نه» نمي‌گويند . كافي است بيماري‌تان را با عطار در ميان بگذاريد تا با …
سارا میرشجاعي: با اقبال روش‌هاي درماني سنتي، استفاده از گياهان دارويي براي درمان بيماري‌ها رايج شده و در سبد خريد ايراني‌ها جايگاه ويژه‌اي پيدا كرده است. اين روزها دردي نيست كه در قفسه عطاري‌ها دارویی برايش يافت نشود. عطار‌ها به مشتري‌‌هاي‌شان «نه» نمي‌گويند . كافي است بيماري‌تان را با عطار در ميان بگذاريد تا با ارائه تركيبي گياهي يا بسته‌اي درماني راهي منزل شويد، بدون آنكه هزينه ای براي ويزيت متخصص طب سنتي اختصاص دهيد.
متخصصان طب سنتي از این موضوع به عنوان زنگ خطر ياد مي‌كنند و مي‌گويند نمی شود بدون ويزيت بيمار و بررسي شرايط جسمي و صرفا به اين دليل كه داروي تجويز شده گياهي و بي‌خطر است براي بيمار دارويي گیاهی تجويز كرد. اين موضوع بهانه‌اي شد تا سراغ برخي از عطاري‌هابرويم و ادعاهاي آنها را بررسي كنيم. در ادامه نظرات دكتر عليرضا عباسيان، متخصص طب سنتي و محمدهادی عطارنژاد، يكي از عطاران متعهد را در اين زمينه مي‌خوانيم.
داروي گياهي ترك اعتياد يكي از داروهايي است كه تبليغش را به‌راحتي مي‌توانيد روي شيشه ويترين بسياري از عطاري‌ها در سطح شهر ببينيد.
بازار آشفته محصولات گياهي
اين بسته‌هاي دارويي غالبا دست‌ساز بوده و از تركيب چند گياه دارويي به صورت كپسول تهيه شده‌اند؛ كپسول‌هايي كه به دليل پيشگيري از آشكار شدن فرمول تهيه‌شان هيچ برچسبي كه نشان‌دهنده تركيبات دارويي‌شان باشند، ندارند. از يكي از عطاران غرب تهران درباره داروي درمان اعتيادي كه روي ويترين مغازه‌اش تبليغ كرده پرسيدم.
او درباره بسته درمان اعتياد مي‌گويد: ما از قرص‌هاي موجود در بازار براي درمان اعتياد استفاده نمي‌كنيم و خودمان تركيبي ساخته‌ايم كه اسم آن را «معجون معجزه‌گر» گذاشته‌ایم و به صورت پودر به بيماران ارائه مي‌دهيم.
زنيان، گل ختمي، گياه جاشير (جوشير)، گياه سنا و. . . جزء تركيبات اين معجون و قيمت آن حدود 120 هزار تومان است. لازم است بيمار سه دوره از آن استفاده كند تا نتيجه مطلوب را در مدت زماني نزديك به دو ماه و نيم از مصرف دارو بگيرد.
آنجا كه به نسخه پزشك نيازي نيست!
اين عطار درباره مصرف اين داروي گياهي دست‌ساز مي‌گويد: براي مصرف اين دارو به نسخه پزشك نيازي نيست و مورد منع مصرفي براي آن در نظر نگرفته‌ايم. ما در ابتداي دوره درمان، مصرف مواد مخدر را به يكباره قطع نمي‌كنيم و مخدري كه بيمار از آن مصرف مي‌كند را در دوزي مشخص كه معمولا ميزان اين دوز به اندازه مصرف سه روز بيمار است با دارو تركيب كرده و براي مصرف در اختيار او قرار مي‌دهيم.
بيمار در سه ، چهار روز اول مصرف دچار حالت تهوع شديد شده و نوعي بي‌ميلي در او ايجاد مي‌شود. در مرحله بعد به تدريج كل سموم بدن او دفع شده و پاكسازي انجام مي‌شود.
وي درباره مكانيسم اثر و تاثيرگذاري اين دارو اضافه مي‌كند: مكانيسم اثر اين دارو به اين صورت است كه در كنار آن بيماران حتما بايد دركلاس‌هاي مربوط به ترك اعتياد هم شركت كنند.
اگر فردي تصميم قاطع براي ترك داشته باشد اين دارو بسيار كمك كننده است اما متاسفانه كمتر كسي سراغ اين داروها مي‌آيد. معمولا افراد سراغ داروهايي مي‌روند كه مواد روان‌گردان دارند.
يكي ديگر از عطاري‌ها در شمال تهران دارويي گياهي براي درمان چاقي دارد و به خاطر عرضه اين دارو بين مردم مشهور است. او درباره چند و چون اين دارو و تركيباتش مي‌گويد: «براي درمان چاقي كپسول‌هايي را به مشتري‌ها ارائه مي‌دهيم كه ساخت خودمان است. درواقع تركيبي از زيره، تخم شويد، تخم كتان، رازيانه، گل سرخ و چند گياه ديگر است. اين گياهان را به صورت پودر درآورده و به شكل كپسول به مشتريان ارائه مي‌دهيم. اين دارو هم براي درمان چاقي و هم براي مواردي مثل زخم معده، نفخ معده و. . . مفيد است.
اسم اين دارو «سي‌گل بوستان» است و با قيمت 15هزار تومان به فروش مي‌رسد. عوارض جانبي براي اين دارو ديده نشده و تاريخ مصرف هم براي اين دارو در نظر گرفته شده است.» وقتي بسته‌بندي اين دارو را مورد بررسي قرار داديم متوجه شديم كه تاريخ مصرف تا دو سال در نظر گرفته شده اما نكته جالب آن بود كه تاريخ توليد محصول مشخص نيست. به علاوه هيچ شماره ثبت يا مجوزي از طرف وزارت بهداشت يا موارد منع مصرف، توضيحاتي مثل تداخل دارويي يا عوارض جانبي براي اين دارو پيدا نكرده‌ايم.
درماني بي‌نام و نشان براي سينوزيت!
يكي ديگر از بسته‌هاي گياهي و درماني كه در اين گزارش ميداني يافتيم پكيج سينوزيت بود كه يكي از عطاري‌ها در خيابان بهار تهران آن را به ما معرفي كرد. اين عطار درباره اين محصول مي‌گويد: «اين پكيج شامل بسته‌اي حاوي گياه اكاليپتوس براي بخور، روغني گياهي براي ماساژ سينوس‌ها و پودر محرك مخاط بيني است. طريقه مصرف اين بسته به اين صورت است كه بيمار مبتلا به سينوزيت بايد چهار روز با گياه اكاليپتوس بخور و بعد از آن با روغن مخصوص سينوس‌هايش را ماساژ دهد.
پس از اين مراحل پودر داخل بسته را كه يك تركيب گياهي است استنشاق كند. اين پودر باعث ايجاد عطسه و تخليه مجراهاي سينوسي و بهبود سينوزيت مي‌شود. قيمت اين محصول 12 هزار تومان است. دوره درمان اين محصول 20 روز تا يك ماه است و البته درمان آن به‌شدت و مدت ابتلاي به سينوزيت بستگي دارد.» با اين وجود در بررسي كه درباره اين محصول داشتيم فقط يك جعبه مقوايي سفيدرنگ را ديديم كه حتي اسم دارو روي آن وجود نداشت.
فقط در داخل بسته بروشوري شامل توضيحات و نحوه مصرف دارو در نظر گرفته شده بود. خريد اين محصول چيزي شبيه خريد تخم‌مرغ شانسي است كه مشخص نيست داخل آن چه چيزي باشد؛ يعني قبل از خريد اين پكيج به هيچ عنوان نمي‌دانيد چه چيزي، با چه تركيباتي يا براي چه منظوري خريد مي‌كنيد.
از ديابت تا بواسير وريزش مو
مورد بعدي كه به آن برخورديم، انواع و اقسام داروهاي تركيبي شركتي است؛ داروهايي مثل معجون تقويت قلب، تقويت قواي جنسي، درمان آسم، بواسير، ريزش مو، تيروئيد و. . . موردي از اين محصولات شركتي را به عنوان نمونه بررسي كرديم كه دارويي به نام معجون ديابت است كه از تركيب گياهان شنبليله، گزنه، سنبل‌الطيب، برگ گردو، باباآدم، كلپوره و. . . به دست آمده و به صورت شربت استفاده مي‌شود. در پرسشي كه از فروشنده داشتيم متوجه شديم تركيبات اين داروها به صورت كامل درج نمي‌شود به اين دليل كه مردم يا شركت‌هاي دارويي ديگر اين تركيب را مورد استفاده قرار ندهند.
به علاوه اين دارو در موارد مختلفي مثل كنترل قند خون، تنظيم انسولين و فعال كردن لوزالمعده مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در بروشور داخل جعبه مواردي مثل روش مصرف، موارد منع مصرف، تداخل دارويي، عوارض جانبي و. . . درج شده است اما نكته‌اي كه در رابطه با اين داروهاي شركتي وجود دارد آن است كه حتي بدون مراجعه به پزشك، تشخيص علت بيماري و بدون نسخه در دسترس بيماران قرارمي‌گيرد.
بازار آشفته محصولات گياهي
از عطاران باتجربه بشنويد
براي قضاوت عادلانه درباره سوژه اين شماره كه بررسي داروهاي گياهي تركيبي است سراغ يكي از عطاران باسابقه و باتجربه رفتيم. محمدهادی عطارنژاد درباره داروهاي گياهي تركيبي كه در عطاري‌ها وجود دارد، مي‌گويد:
– اين داروها به هيچ عنوان مورد تاييد ما نيست و ممكن است عوارض جانبي داشته باشد. برخي افراد بي‌اطلاع ممكن است مواد شيميايي را با گياهان تركيب كرده و به فروش برسانند.
خصوصا كه درباره اكثر داروهاي تركيبي مشخص نيست كه دقيقا از چه موادي ساخته شده و حتي براي چه كساني مناسب است. همه مي‌دانند افراد مختلف طبع‌هاي متفاوتي دارند و هركس بايد حتي درباره مصرف غذاهاي مختلف هم طبع خود را در نظر داشته باشد چه رسد به مصرف داروها.
– يك دارو ممكن است براي يك نفر مفيد باشد اما براي فردي ديگر با طبع متفاوت حتي مضر هم باشد.
به علاوه در درمان بيماري‌ها ابتدا بايد بررسي شود كه علت بيماري چيست و آن را درمان كرد نه آنكه فقط علائم را از بين ببريم. اين است كه افراد براي درمان بيماري‌هاي خود ابتدا بايد به پزشك متخصص مراجعه كرده و پس از آن طبق دستور و توصيه پزشك از دارويي خاص استفاده كنند.
متخصصان طب سنتي چه مي‌گويند؟
براي اطلاع از نظر كارشناسان درباره بسته‌هاي دارويي اين‌چنيني كه اين روزها به وفور در عطاري‌ها يافت مي‌شوند، سراغ دكتر عباسيان، متخصص طب سنتي رفتیم و نظر او را جويا شديم. عباسيان درباره اين پكيج‌ها مي‌گويد: اين داروها به هيچ‌وجه مورد تاييد كارشناسان و متخصصان طب سنتي نيست و مشكلي كه متاسفانه وجود دارد اين است كه طيف بسيار پراكنده‌اي از اين داروها وجود دارد؛ يعني عطاران زيادي هستند كه بدون داشتن كوچك‌ترين تخصصي چنين داروهايي را تجويز مي‌كنند.
ما عطاراني داريم كه معمول‌تر عمل كرده و گياهاني را براساس خواصي كه دارند به مشتريان ارائه مي‌دهند، اينها مي‌دانند و نسل اندر نسل عطار بوده‌اند اما عطاراني را هم داريم كه تعدادي كتاب معمول كه در بازار موجود است- كه اتفاقا غلط‌هاي زيادي هم دارند- را مطالعه مي‌كنند و آنچه در كتاب مي‌خوانند را تركيب كرده، به دست مشتري مي‌دهند.
عباسيان در ادامه مي‌گويد: مردم بايد توجه داشته باشند از چه كسي و چه مغازه‌اي دارو مي‌خرند. تعدادي از عطاري‌ها را ديده‌ايم كه تا ديروز همان مغازه جوراب‌فروشي بوده و امروز به عطاري تبديل شده است. البته بسياري از عطاران هم هستند كه علم و تجربه دارند و نسخه‌هاي عجيب و غريب هم نمي‌پيچند.
عطارنژاد درباره مجوز فروش داروهاي گياهي تركيبي در عطاري‌ها توضيح مي‌دهد: قانون خاصي درباره فروش و ارائه داروهاي گياهي وجود دارد و ما بايد تابع قانون باشيم. طبق قانون اعلام شده فروش داروهاي تركيبي در عطاري‌ها ممنوع است و عطاران صرفا مي‌توانند خود گياهان را به صورت فله‌اي يا بسته‌بندي، عرقيجات، ادويه‌جات، برخي روغن‌هاي ساده
و. . . ارائه دهند.
– عباسيان درباره بسته‌های گیاهی که بدون مجوز در عطاری‌ها ارائه می‌شوند، مي‌گويد:
اين داروها به هيچ‌وجه مورد تاييد كارشناسان و متخصصان طب سنتي نيست و مشكلي كه متاسفانه وجود دارد اين است كه طيف بسيار پراكنده‌اي از اين داروها وجود دارد؛ يعني عطاران زيادي هستند كه بدون داشتن كوچك‌ترين تخصصي چنين داروهايي را تجويز مي‌كنند. ما عطاراني داريم كه معمول‌تر عمل كرده و گياهاني را براساس خواصي كه دارند به مشتريان ارائه مي‌دهند، اينها مي‌دانند و نسل اندر نسل عطار بوده‌اند.
خريد داروي گياهي بدون نسخه ممنوع!
دکتر علیرضا عباسيان درباره تخصص طب سنتي به سیب‌سبز می‌گوید: مطالب طب سنتي فوق‌العاده تخصصي است. بسياري از كلمات نوشته شده در كتاب‌ها معنايي متفاوت از آنچه در ذهن ماست را دارند؛ مثلا در كتاب قانون ابن‌سينا «خيار شنبر» به معناي «گياه فلوس» است يا مثلا در مورد تخم كرفس بحث وجود دارد كه همان كرفس است يا جعفري يا حتي در مورد اسم بيماري‌ها كه در معناي متفاوتي به كار رفته‌اند؛ مثلا در عرف به لرزش دست مي‌گويند بيماري«لقوه» اما در طب سنتي «لقوه» يعني فلج شدن نيمي از صورت.
مباحث طب سنتي بسيار تخصصي است و هركسي نمي‌تواند به صرف فروش گياهان دارويي خود را متخصص طب سنتي بداند، گياهان مختلف را تركيب كرده و تجويز كند؛ هرچند كه در مغازه عطاري مشغول به كار باشد. متاسفانه مردم شايد به دليل صرفه‌جويي در پول يا وقت، بدون مراجعه به متخصص از عطاران مي‌خواهند دارو تجويز كنند.
فروش داروهاي تركيبي در عطاري‌ها ممنوع است
دکترعباسيان صراحتا مي‌گويد: فروش داروهاي تركيبي حتي داروهاي تركيبي شركتي در عطاري‌ها ممنوع است و هر عطاري هم كه چنين كاري كند غيرقانوني عمل كرده است. البته برخي كارخانه‌هاي مشخص مثل گل‌دارو، باريج اسانس و ياس دارو جداي از اين قضيه هستند زيرا داروهاي اين كارخانه‌ها در داروخانه‌ها هم توزيع مي‌شود. فقط اينها مجاز هستند كه حتي همين‌ها را هم نبايد عطاري‌ها ارائه كنند بلكه بايد در داروخانه‌ها به فروش برسد بنابراين عطاري‌ها فقط مجازند گياه خالص، عرقيجات، ادويه‌جات و. . . را ارائه دهند. مردم هم بايد همين‌ها را از عطاري‌ها بخواهند.
داروهاي گياهي را از كجا بخواهيم؟
اين متخصص طب سنتي توصيه مي‌كند: اگر مردم قصد دارند از تركيبات گياهي مصرف كنند توصيه مي‌كنيم به داروخانه‌هاي دانشكده‌هاي طب سنتي مراجعه كنند. در تهران هفت كلينيك طب سنتي دانشگاهي وجود دارد؛ از جمله دانشگاه شاهد، شهيد بهشتي، تهران، ايران و. . . همچنين در شهرهاي بزرگ مثل شيراز، مشهد، كرمان، تبريز و. . . دانشكده‌هاي طب سنتي وجود دارد كه مي‌تواند در اين موارد به مردم كمك كند. در همين دانشكده‌ها هم داروها را با نسخه پزشك و با توجه به طبع مختلف افراد به مشتريان ارائه مي‌دهند.
داروي لاغري با طعم مواد مخدر
دكتر عباسيان درباره پكيج درمان اعتياد و كپسول‌هاي لاغري مورد اشاره در اين گزارش توضيح مي‌دهد: من به هيچ عنوان اين داروها و موارد مشابه را تاييد نمي‌كنم. بسياري از افراد غيرمتخصص براي اينكه اثربخشي محصول خود را زياد كنند داروهاي شيميايي را با داروهاي گياهي تركيب مي‌كنند. قابل ذكر است تحقيقي كه در سازمان پزشكی قانوني انجام شده نشان مي‌دهد بالاي 80 درصد از داروهايي كه براي ترك اعتياد و لاغري به مردم ارائه مي‌شوند حاوي داروهاي شيميايي هستند به‌طوري‌كه مقداري مواد گياهي عطري با آن تركيب مي‌كنند كه بوي گياهان دارويي را داشته باشد.
بدتر از اين مورد هم وجود دارد و آن است كه از مواد مخدر درتركيب داروهاي لاغري استفاده مي‌شود. كافي است فردي چنين تركيبي را مصرف كند و ببيند سريع لاغر شده، آن وقت است كه اكثر مردم به مصرف آن روي مي‌آورند تا عوارض اين تركيب مشخص شود، تا از چند صد نفر چند نفر شكايت كنند، تا سيستم پزشكي مطلع شود، پرونده وارد سيستم قضايي شود، تازه اگر دارو را پيدا كنند و مراحل طي شود؛ فروشنده هزاران بسته از دارو را فروخته است. بسياري از چنين داروهايي شماره ثبت‌هاي جعلي دارند يا هيچ تلفن يا آدرس درستي‌ندارند.
براي مصرف داروهاي گياهي به این نكات توجه كنید
انتخاب اينكه براي درمان بيماري از داروهاي گياهي يا شيميايي استفاده كنيد برعهده خود شماست اما تصور اينكه مي‌توان داروهاي گياهي را خودسرانه و با اين فرض كه عوارض جانبي ندارند مورد استفاده قرار داد، اشتباه بزرگي است كه شايد جبران آن سخت باشد.
افراد مختلف طبع‌های متفاوتي دارند، به علاوه براي درمان هر بيماري حتما بايد ابتدا به متخصص مراجعه كرد بنابراين داروهاي گياهي را هم با تجويز متخصص و خريد از داروخانه‌هاي معتبر مصرف كنيد.
