برکناری سنگالی در آوردگاه مخابراتی

برکناری مدیرعامل، مجمع جنجالی و سخنان تند وزیر، روزهای سخت شرکت مخابرات را تکمیل کردند

سوال پشت سوال. اعتراض پشت اعتراض. در مجمع سالیانه صدای سهامداران خرد آن‌قدر بالا رفت که به فریاد رسید. آن هم در روزی که تنها دو نفر از اعضای هیات رئیسه در سالن حضور داشتند. نه مدیرعاملی بود که از عملکرد خود دفاع کند و نه رئیس هیات مدیره‌ای که مانند همیشه دعواها را به نفع خود تمام کند. نه نماینده سهام دولت- که اتفاقاً عضو سازمان تنظیم مقررات است- حضور داشت تا غائله تعرفه‌ها و اینترکانکشن را فیصله دهد و نه سود بالایی قرار بود بین سهامداران تقسیم شود که همه را ساکت کند.
تنها پنج روز پس از برکناری ناگهانی مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، مجمع عمومی سالیانه سهامداران این شرکت برگزار شد و همان‌گونه که انتظار می‌رفت، حاشیه‌ها بر متن غلبه داشتند. گرچه سعی شده بود این حاشیه‌ها دیده نشوند اما توفیقی حاصل نشد.

برکناری سنگالی
بیست و دوم آذر ۱۳۸۹ وزیر امور خارجه ایران که برای ابلاغ پیام رئیس دولت به سنگال رفته بود، حین مذاکره با رئیس‌جمهور سنگال مطلع شد از سمت خود عزل شده است. این اتفاق آنچنان عجیب و در عرف دیپلماتک توهین‌آمیز بود که تا مدت‌ها بر سر زبان مردم کوچه و بازار باقی ماند. حدود چهار سال و پنج ماه بعد، کسانی که شرکت مخابرات ایران را از دولت احمدی‌نژاد خریده بودند، با مدیرعامل خود چنین کاری کردند.
19 اردیبهشت 1394 حدود ساعت 11 صبح، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران با چند تن از معاونان خود در جلسه بود که تلفنی از او خواسته شد به اتاق رئیس هیات مدیره برود. حاضران در جلسه نمی‌دانستند کاظم ابراهیمی صدرآبادی به کجا می‌رود اما می‌دانستند موضوع مهمی پیش آمده است. تا پیش از آن سابقه نداشت ابراهیمی در میان جلسه اتاق را ترک کند. لحظاتی بعد او دوباره به اتاق بازگشت و سخنانش را ادامه داد. اما در این میان اتفاقی رخ داده بود که حتی مدیرعامل نمی‌توانست آن را هضم کند.
هنوز ظهر نشده بود که خبری تعجب‌برانگیز در میان مدیران رده‌بالای مخابرات دهان به دهان می‌گشت. مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، کمتر از 9 ماه پس از انتصاب به این سمت، برکنار شده است؛ آن هم تنها پنج روز مانده به برگزاری مجمع سالانه سهامداران که علی‌القاعده مدیرعامل باید آنجا گزارش عملکرد خود را ارائه دهد.
ساعت 14 همان روز مراسم تودیع و معارفه نیز برگزار و «سید اسدالله دهناد» به عنوان سرپرست شرکت منصوب شد. مدیرعامل کوچک‌ترین استان ایران (قم) که شاید به اندازه یک مرکز مخابراتی تهران نباشد، حالا مسئول نظم‌دهی1 به شرکتی شده است که مشکلات و حاشیه‌های فراوان احاطه‌اش کرده‌اند.
اما عجیب‌تر از این انتصاب، آن برکناری بود. کاظم ابراهیمی صدرآبادی که سال‌ها قائم‌مقام مدیرعامل شرکت مخابرات ایران بود، تنها هشت ماه و 27 روز بر صندلی مدیرعاملی تکیه زد و کوتاه‌ترین عمر مدیرعاملی از زمان خصوصی‌سازی مخابرات را به نام خود ثبت کرد. آن هم زمانی که به نظر می‌رسید قرار است از حضور مردی با اخلاق و ارتباطات ابراهیمی استفاده شود.

انتصاب تعاملی
شاید روی کار آمدن دولت یازدهم با ترکیب فعلی، بدترین خبر برای مالکان شرکت مخابرات ایران بود. سال 92 پس از هشت سال، نظامی‌ها وزارت ارتباطات را به کسانی تحویل دادند که هم سابقه مخابراتی داشتند و هم منتقدان اصلی واگذاری مخابرات به شکل کنونی بودند. تیره‌روزی‌های مخابرات دقیقاً از روز معارفه وزیر جدید آغاز شد. محمود واعظی در اولین اقدام، جلوی افزایش تعرفه‌های تلفن را گرفت تا نشان دهد روزگار سختی در پیش است.
در ماه‌های بعد، کمتر هفته‌ای بود که وزیر از مخابرات و زیرمجموعه‌هایش انتقاد نکند و در مقابل، مخابراتی‌ها نیز با تمام توان از خود دفاع می‌کردند. مظفر پوررنجبر و محمود واعظی، دو دوست قدیمی حالا رودرروی یکدیگر قرار گرفته بودند. زبان تند پوررنجبر و رک‌گویی‌های سیدهاشمی (رئیس هیات مدیره مخابرات)، در برابر آشتی‌ناپذیری واعظی کار را به جایی رسانده بود که دیگر از دست کسی کاری برنمی‌آمد. اما به خوبی مشخص بود این روند نمی‌تواند در درازمدت ادامه یابد و در این جنگ فرسایشی سرانجام یک طرف کوتاه خواهد آمد. حدود یک سال بعد، پیش‌بینی‌ها محقق شد و مدیرعامل شرکت مخابرات ایران جای خود را به قائم‌مقامش داد تا روزگار دیگری آغاز شود.
کاظم ابراهیمی صدرآبادی که از دانش‌آموختگان شبه قاره است، برای تعامل با دولت و احتمالاً حل مشکلات، مدیرعامل مخابرات شد. از همان زمان حملات وزیر به مخابرات خاتمه یافت و ابراهیمی در برخی از سفرهای استانی، دولت را همراهی کرد. پیام‌های تشکر دوطرفه و سخنان همدلانه جای مخاصمات را گرفت و به نظر می‌رسید آرامش برقرار شده است؛ اما ماه‌های بعد نشان دادند مشکلات به این آسانی برطرف نمی‌شوند.

پس از برف
در زمستان وقتی برف تمام می‌شود آسمان آبی و صاف می‌تواند هر شهروندی را فریب دهد. هوای سرد باعث یخ زدن برف‌ها می‌شود و بدین ترتیب دردسرها تازه شروع می‌شوند. جابه‌جایی پوررنجبر و ابراهیمی نیز چنین شکلی به خود گرفت. سخنان تند و حملات آتشین جای خود را به پیام‌های تشکر دادند؛ اما مشکلات حل‌نشده باقی ماندند.
موضوع تعرفه گرچه به نظر می‌رسید در سال گذشته به سرانجامی برسد اما لاینحل باقی ماند. در حالی که مخابرات بسته‌های پیشنهادی مختلفی را برای تصویب به سازمان تنظیم مقررات ارسال کرد، هیچ‌ کدام از جلسات رگولاتوری به این موضوع اختصاص نیافت. در همین حال داستان اینترکانکشن (اتصال متقابل) با ایرانسل که سال‌هاست ادامه دارد، به‌رغم وعده پوررنجبر2 به جایی نرسید. این دو موضوع به تنهایی می‌توانستند موجبات ناخرسندی مالکان مخابرات را فراهم سازند اما یک اتفاق، شرایط را دوباره به سال 92 بازگرداند.
وزارت ارتباطات ادعای خود را در زمینه مالکیت بر دانشکده مخابرات عملی کرد و ناگهان ساختمان این دانشکده را در اختیار گرفت. این عمل آنچنان موجب ناراحتی صاحبان شرکت مخابرات شد که جلسه هیات مدیره برای بررسی آن تشکیل شد؛ جلسه‌ای که به گفته محمدرضا مدرس خیابانی- از اعضای هیات مدیره مخابرات- تا ساعت 10 شب طول کشید. از گوشه و کنار شنیده می‌شود فضای این جلسه آنچنان متشنج بوده و حاضران با صدای بلند صحبت می‌کرده‌اند که آسانسورهای ساختمان مرکزی شرکت مخابرات، برای طبقه پنجم بسته شده بودند.
به نظر می‌رسد برکناری مدیرعامل شرکت مخابرات، از اثرات همان توفان باشد. سخنان مدرس خیابانی در مجمع سالیانه نیز به نوعی این گمان را تقویت کرد. اعضای هیات مدیره معتقدند مدیرعامل باید مقابل این اتفاق می‌ایستاد.

یک روز سخت
مجموع رخدادهای سال گذشته و امسال باعث شد مجمع سالیانه سهامداران مخابرات از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار شود. در روز مجمع، غیبت چند نفر بسیار به چشم می‌آمد. برای نخستین بار مجمع بدون حضور رئیس هیات مدیره برگزار شد. همچنین نمایندگان سهام عدالت و سهام دولت در جلسه حاضر نشدند. بدین ترتیب مجمع با حضور کمتر از 56 درصد سهامداران برگزار شد.
غیبت نمایندگان دولت در این جلسه را می‌توان به حساب قهر آنها دانست؛ اما نیامدن سیدهاشمی- رئیس هیات مدیره- شاید برای جلوگیری از بروز تنش بود. سیدهاشمی آنچنان رک سخن می‌گوید که نمی‌توان انتظار داشت در چنین شرایطی به راحتی از کنار اتفاقات اخیر بگذرد.
بدین ترتیب محمدرضا مدرس خیابانی که یکی از اعضای هیات مدیره است، ریاست مجمع را بر عهده گرفت و همان ابتدا ابراز امیدواری کرد جلسه با آرامش برگزار شود؛ امیدی که خیلی زود به یأس تبدیل شد. همچنین در غیاب مدیرعامل، مهرداد حاج‌حسین‌خانی معاون راهبردی شرکت مخابرات، گزارش عملکرد شرکت را ارائه داد. گرچه اسدالله دهناد در جلسه حضور داشت اما ترجیح داده شد او به روی سن نرود.
در آن جلسه از گوشه و کنار شنیده می‌شد نصرالله جهانگرد، نماینده سهام دولت در هیات مدیره مخابرات، صورت‌های مالی شرکت را امضا نکرده و وزارت ارتباطات از محمد روح‌اللهی، نماینده سهام عدالت، بابت امضای این اسناد ناخرسند است. موضوعاتی که مدرس خیابانی اولی را تایید و درباره دومی ابراز بی‌اطلاعی کرد.
در مجمع سالانه، سهامداران خرد تا آنجا که توانستند از وضعیت موجود ابراز نارضایتی کردند و مدیران مخابرات را به دادن آوانس (امتیاز) به دولت متهم کردند. در برابر این انتقادات تند، مدرس خیابانی که به نظر می‌رسید در سخت‌ترین آوردگاه دوران مدیریتی‌اش تنها مانده، تلاش کرد آرامش خود و جلسه را حفظ کند و از سخت‌تر کردن شرایط بپرهیزد. با این همه او نیز تاکید کرد در سال جاری از همه ظرفیت‌های قانونی برای افزایش تعرفه‌ها استفاده خواهد شد که به نظر می‌رسد ارجاع موضوع به شورای رقابت مد نظر او و دوستانش باشد. همچنین در زمینه اینترکانکشن با ایرانسل اعلام کرد کارشناسانی از ITU‌ به زودی به ایران آمده و داوری مساله را بر عهده خواهند گرفت؛ موضوعی که باز هم نشان می‌دهد مخابرات از دولت و رگولاتوری ناامید شده است. اما در مورد مهم‌ترین بحث روز یعنی برکناری مدیرعامل، او ابتدا به صورت کلی گفت:«ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت در حدی نبود که در سال 94 در خدمت ایشان باشیم.» اما هنگامی که سهامداران به سوالات خود در زمینه برکناری ابراهیمی ادامه دادند، خیابانی به صورت شفاف‌تر بابت تغییر نکردن تعرفه‌ها، حل نشدن موضوع اینترکانکشن و آنچه تصرف غیرقانونی ساختمان متعلق به شرکت مخابرات می‌خواند، عذرخواهی کرد تا نشان دهد دلایل اصلی برکناری مدیرعامل چه بوده‌اند.
هرچند خیابانی تلاش کرد نشان دهد برکناری کاملاً عادی بوده و تاخیر زمان برگزاری مجمع باعث شده مدیرعامل زودتر از مجمع برکنار شود اما کسی از این سخن او قانع نشد.
کاهش سود سهام مخابرات، کاهش ارزش سهام در بازار بورس و تاخیر بیش از یک‌ماهه در پرداخت سود به سهامداران خرد از دیگر موضوعاتی بودند که باعث اعتراض شدند؛ اما پاسخ مدیران مخابرات به این اعتراضات در نهایت، نبود نقدینگی و اوضاع بد مالی شرکت بود. شاید همان‌طور که یکی از سهامداران در جلسه گفت، اگر شرکت ارتباطات سیار ایران نبود، مخابرات سودی برای تقسیم نداشت.
حجم انتقادات در جلسه به حدی بود که با پایان یافتن رسمی مجمع، برخی از سهامداران همچنان در سالن ماندند و از خیابانی توضیح خواستند.
روز پنجشنبه 24 اردیبهشت،‌ ساعاتی از ظهر گذشته، سرانجام مدرس خیابانی توانست از ساختمان پژوهشکده نیرو (جایی که مجمع مخابرات در آن برگزار شد) خارج شود؛ اما هم او و هم دیگران می‌دانستند این پایان ماجرا نیست.

توپخانه روشن شد
تنها دو روز پس از این مجمع جنجالی، همان‌گونه که انتظار می‌رفت، توپخانه وزیر دوباره به سمت شرکت مخابرات آتش گشود.
محمود واعظی که به مناسبت روز جهانی ارتباطات به روابط عمومی وزارتخانه‌اش رفته بود، از عملکرد مخابرات و مدیریت آن انتقاد کرد و گفت:«وظیفه‌ مخابرات این است که اول به فکر سرویس‌دهی به مردم باشد و در مرحله‌ بعد به دنبال تقسیم سود برود.»
وزیر واگذاری دانشکده مخابرات به بخش خصوصی را بر اساس نظر شورای گسترش علوم غیرقانونی خواند و درباره ساختمان آن نیز خواستار ارائه سند از سوی شرکت مخابرات شد. او همچنین اختلافات بر سر «مسائل ملکی» بین وزارت ارتباطات و مخابرات را «بسیار زیاد» اعلام کرد.
واعظی درباره تعرفه‌ها و واگذاری مخابرات دوباره به موضع دو سال پیش خود بازگشت و گفت:«شرکت مخابرات چه در زمینه تلفن ثابت و چه تلفن همراه، وظیفه دارد بر اساس نیاز مردم امر توسعه را دنبال کند. این شرکت از انحصار دولت خارج نشده تا در انحصار دیگری باشد. اما اکنون به دلیل آنکه در زمان واگذاری مخابرات دقت کافی صورت نگرفته، مشکلاتی ایجاد شده است.»
اما تندترین بخش سخنان وزیر آنجا بود که گفت:«راحت‌ترین کار آن است که یک شرکت هر آنچه را که کم دارد دست در جیب مردم کرده و از جیب مردم فراهم کند اما این نوع مدیریت نیاز به علم ندارد؛ اکنون نظر من این است که مخابرات مدیریت درستی ندارد.»
واعظی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا غیبت نماینده دولت در مجمع عمومی مخابرات به معنای انتقاد دولت از وضعیت این شرکت بوده، این نکته را رد نکرد.
بدین ترتیب به نظر می‌رسد پس از یک آتش‌بس 9 ماهه، توپخانه دو طرف آتش‌باری را آغاز کرده است. در یک ‌سو مخابراتی قرار دارد که به تعبیر عضو هیات مدیره‌اش کَشتی بحران‌زده، اسیر تلاطم و به‌گِل‌نشسته است و در سوی دیگر، وزارتخانه‌ای که باید تصمیمات دولت قبل را رفع و رجوع کند.

پانوشت:
1- در فرهنگ لغت عمید مقابل کلمه دهناد نوشته است: (اسم) [قدیمی]- نظم و ترتیب؛ نظام و نسق. از لغات دساتیر.
2- پوررنجبر در مجمع عمومی سال گذشته وعده داد موضوع اینترکانکشن ظرف 15 روز آینده حل می‌شود؛ اما چنین نشد.

منبع: ماهنامه پیوست