ذهن خوانی چالش اصلی مبتلایان به اتیسم

پزشکان می گویند : اتیسم یک اختلال عصبی است که عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می دهد در سه سال اول زندگی به طور کامل آشکار می شود و طیف بسیار گسترده ای از خفیف تا موارد شدید را دربرمی گیرد.

صدیقه فراهانی روز سه شنبه در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا افزود:از آنجا که کودکان طیف اتیسم نقص و کمبودهایی در رفتارهای اجتماعی دارند، محققان برای تبیین و توضیح این کمبودها نظریه هایی ارایه داده اند که یکی از آنها تئوری ذهن است.

وی افزود: فرضیه تئوری ذهن را بارون کوهن، لزلی و فریث در سال 1988 به عنوان یکی از تئوری ها برای تبیین نقص های اجتماعی افراد دارای اتیسم مطرح کردند.

فراهانی ادامه داد: آنها مدعی شدند که نقص های سه گانه کارکردهای اجتماعی که شامل نقص اجتماعی، فقدان بازی های تخیلی و کمبود تخیل است با فرضیه تئوری ذهن قابل تبیین است.

***تئوری ذهن چیست

به گفته این مدرس PRT ؛تئوری ذهن، توانایی نسبت دادن حالات ذهنی به خود و دیگران است و درک اینکه دیگران حالاتی دارند که با حالات ذهنی من متفاوت است.

فراهانی توضیح داد: اگر انسان بتواند این حالات ذهنی را هم در خودش تشخیص دهد و به خودش نسبت دهد و هم به دیگران، دارای تئوری ذهن است؛ به نوعی می توان گفت تئوری ذهن نوعی خودشناسی و دیگر شناسی است. اینکه من به خودم و ذهنم اشراف داشته باشم و بتوانم دیگران را به عنوان اذهان دیگر (آرزوها، نیات، اعتقاد، تخیلات و تمایلات متفاوت از من) بشناسم.

وی ادامه داد: تئوری ذهن یک توانایی واحد و یکپارچه نیست که بتوان گفت در مقطعی از زندگی رشد می کند و از آن سن به بعد فرد دارای تئوری ذهن است. بلکه از اجزای متعددی تشکیل شده که هر جزء آن در یک حدود سنی رشد می کند. بعضی اجزای آن همان اوایل نوزادی و بعضی اجزا دیرتر نمایان می شود. به عنوان نمونه یک نوزاد پنج ماهه می تواند حالات مختلف صورت دیگران را تشخیص دهد، اما چند ماه بعد می تواند معنای آن را متوجه شود.

***سن رشد تئوری ذهن

فراهانی افزود: افرادی که گفته می شود هوش اجتماعی بالایی دارند از توانایی ذهن خوانی بالاتری برخوردارند، اما تا سن چهار سالگی تقریبا بیشتر اجزای تئوری ذهن رشد می کند.

فراهانی گفت: تئوری ذهن در مبتلایان به اتیسم به خوبی رشد نکرده و در مواردی توان آنها در حد کودکی باقی مانده است. به عنوان مثال افراد دارای اتیسم، شیزوفرنی، (اختلال کم توجهی – بیش فعالی) این نقص وجود دارد.

مدرس PRT ادامه داد: افراد طیف اتیسم برای یادگیری موانع زیادی دارند و کمتر به طور خود به خودی از محیط می آموزند. از این رو نیاز به مداخله و آموزش انفرادی دارند.

فراهانی تصریح کرد: از آنجا که نقایص ذهن خوانی یا تئوری ذهن کمتر به چشم می آید، بخصوص در افرادی که کلام ندارند یا کلامشان ضعیف است، این توانایی آموزش داده نمی شود.

وی ادامه داد: همچنین نقایص تئوری ذهن آنقدر پوشیده است که حتی در افرادی که کلام خوبی دارند مانند افراد آسپرگر(نوعی اختلال زیستی- عصبی)،انسان به اشتباه می افتد و به سختی می توان فهمید که فردی که به این خوبی صحبت می کند، بسیاری از مفاهیم و فحوای کلام را متوجه نمی شود.

این مدرس PRT ادامه داد: توانایی ذهن خوانی انسان را برای یک زندگی اجتماعی آماده می کند. شاید اگر ما انسان ها زندگی انفرادی داشتیم و بی نیاز از ارتباط با دیگران بودیم، این نقص چندان به چشم نمی آمد و مشکلی ایجاد نمی کرد اما ناگزیر از ارتباط با دیگرانیم.

نقص در تئوری ذهن، مشکلات بسیاری را به وجود می آورد که در ادامه چند نمونه از این مشکلات بیان می شود:

*** نقص در فهم اذهان دیگران

کودکی که انگشتش را روی تصویری از کتاب می گذارد و بدون اینکه شما آن تصویر را ببینید، از شما در مورد آن تصویر سوال می کند، مشکلش فهم اذهان دیگران است.

توانایی فهم اینکه دیگران حالات ذهنی متفاوتی از ما دارند، در افراد دارای اتیسم ضعیف است و دیر رشد می کند.

کودکان دارای اتیسم در مورد آگاهی خود با ما صحبت نمی کنند. شاید یک دلیلش این باشد که نیاز به توضیح را حس نمی کنند و فکر می کنند مطلبی را که آنها در موردش می دانند ما هم می دانیم یا چیزی را که آنها می شنوند ما هم می شنویم.

*** ضعف در پیش بینی رفتار دیگران

در زندگی اجتماعی قدرت پیش بینی رفتار دیگران نقش به سزایی دارد و وقتی که شناخت از حالات ذهنی دیگران کم یا ناقص باشد، پیش بینی رفتار آنها دشوار می شود.اگر از نیات و مقاصد دیگران اطلاع درستی نداشته باشیم نمی توانیم روابط خود را با آنها تنظیم کنیم و چه بسا خطرات جدی ما را تهدید کند که افراد دارای اتیسم در این زمینه نیز دچار نقص هستند.

*** نداشتن قدرت تشخیص شوخی و استعاره از دیگر موضوعات

طنز،استعاره و کنایه از هنرها و مهارت های اجتماعی بشر است و فهم آنها مستلزم دو سطح از درک و شناخت است. اول درک معنای ظاهری و لغوی آنها و دوم درک معنای اصطلاحی، درک نیت گوینده و تفسیر متن است.

مطالعات نشان می دهد که این دو سطح از درک در دو حوزه مختلف مغز صورت می گیرد. فهم معنای ظاهری عبارات در نیمکره چپ صورت می گیرد و درک معنای اصطلاحی آنها در لوب پیشانی (بخشی از مغز پستانداران) راست صورت می گیرد.

در این بخش از مغز در افراد مبتلا به اتیسم، ارتباط لازم برای درک زبان انتزاعی جوک و استعاره صورت نمی گیرد. از این رو نگاه آنها به طنز، استعاره و کنایه، نگاهی واقعی، عینی و لغوی است.

به عنوان نمونه اگر به این افراد بگویید از بس حرف زدی سرم رفت، آنها فکر می کنند به واقع سر از بدن جدا شده است یا اگر به آنها بگویید زبانت رو گاز بگیر، فکر می کنند باید زبان خود را گاز بگیرند.

*** ضعف در درک دروغ و فریب

بنابراین می توان گفت که مبتلایان به اتیسم در این زمینه نیز ضعف دارند زیرا دروغ گفتن و فریب دادن مستلزم شناخت اذهان دیگر و توانایی تغییر ذهن دیگران از واقعیت به دروغ است.

از این رو این افراد اگر هم دروغ بگویند دروغگوهای خوبی نیستند و گاهی به راحتی می توان آنها را فریب داد که این موضوع موفقیت آنها را در کارهای اجتماعی کم می کند.

فراهانی گفت:توانایی ذهن خوانی در افراد طیف اتیسم متفاوت است. مبتلایان به اتیسم با عملکرد بالا در آزمایش های ساده تئوری ذهن موفق بودند اما در انجام آزمایش های پیچیده تر ناموفق بودند. با این حال مهارت های تئوری ذهن را می توان با بازی ها و داستان های اجتماعی به این افراد آموزش داد و نباید از این مهارت مهم غافل شد.