ایران در مرحله ابتدایی لایه زیرساخت آموزش الکترونیکی

حمید شریف‌نیا – کارشناس فن‌آوری اطلاعات – در گفت‌وگو با خبرنگار فن‌آوری اطلاعات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با بیان این مطلب اظهار کرد: سند اول از مجموعه این اسناد به بررسی وضعیت موجود یادگیری الکترونیکی در ایران می‏پردازد. هدف از تدوین این سند بررسی وضعیت سواد عمومی و تخصصی جامعه در تعامل با فن‌آوری‌های اطلاعاتی نوین در زندگی است.
او ادامه داد: طبق بررسی انجام شده بر اساس مدل چهار مرحله‏یی OECD و نظرات خبرگانی در این باره، وضعیت موجود ایران در محورهای چهارگانه این مدل یعنی راهبرد، زیرساخت، دست‌اندرکاران و بازار خرید و فروش مورد بررسی قرار گرفته و موقعیت ایران متناسب و متناظر با هر یک از چهار محور پیش گفته در چهار وضعیت ابتدایی، در حال پیشرفت، مرحله بلوغ و در نهایت مرحله خبرگی، سنجش و امتیازدهی شده است.
به گفته وی طبق اطلاعات آماری موجود و تجمیع نخبگانی صورت پذیرفته در لایه راهبرد وضعیت اسناد موجود در حوزه‌ها و کانون‌هایی چون حوزه سیاست‌های حاکم بر یادگیری الکترونیکی، کانون تدوین قوانین، سیاستگذاری‌ها، ضریب و میزان پذیرش متولیان امر و طبقه نخبگان و برگزیده جامعه نسبت به یادگیری الکترونیکی و کانون برنامه‌های اجرایی آموزش بر بسترهای الکترونیکی، مورد بررسی قرار گرفته است که هر سه در مرحله پیشرفت هستند.
دبیر سابق کارگروه علم و آموزش الکترونیکی شورای عالی اطلاع‌رسانی افزود: در لایه زیرساخت که بر مبنای وجود زیر ساخت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، امکان دسترسی به شبکه، ضریب نفوذ اینترنت و عوامل زیربنایی در توسعه شبکه یادگیری مورد سنجش قرار گرفته است، هم‌اکنون ایران در مرحله ابتدایی قرار دارد.
وی همچنین اظهار کرد: در لایه دست‌اندرکاران نسبت معلمان، اساتید و متولیان امر یادگیری مجهز به دانش نرم‌افزارهای پایه و نرم‌افزارهای آموزشی در مرحله پیشرفت قرار دارد. این در حالی است که میزان بهره‌برداری معلمان و اساتید از این دانش و میزان تأثیر آنان در توسعه یادگیری الکترونیکی به واسطه مسائل فرهنگی، مسائل زیرساختی و نبود قوانین مدون، در سطح ابتدایی به سر می‌برد.
او درباره لایه وضعیت بازار خرید فروش گفت: به دلیل همان نقایص موجود در لایه دست اندرکاران، یعنی مسائل فرهنگی و نبود قوانین مدون از جمله فقدان حق نشر آثار الکترونیکی (حقوق معنوی و مادی) این لایه در سطح ابتدایی است.
شریف‌نیا افزود: سند دوم از این مجموعه اسناد به بررسی وضعیت مطلوب یادگیری الکترونیکی در ایران می‏پردازد. هدف از تدوین این سند، ترسیم وضعیت مطلوب یادگیری الکترونیکی ایران با عنایت به سند چشم‌انداز برنامه جامع فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات تا سال 1394 و در راستای برنامه چشم‌انداز 20 ساله کشور است.
او خاطر نشان کرد: طبق تحلیل‌های کارشناسی تیم تدوین و نگارش و با تکیه بر نظرات خبرگانی در این باره، وضعیت مطلوب ایران بر اساس مدل چهار مرحله‏یی OECD و در محورهای چهارگانه این مدل یعنی راهبرد، زیرساخت، دست‌اندرکاران و بازار خرید و فروش، هدف‌گذاری کیفی و پس از آن هدف‌گذاری کمی شده است.
وی ادامه داد: هدف گذاری‌ها با توجه به بررسی دقیق اسناد راهبردی کلان، نظرات خبرگانی، بهره‌گیری از نتایج حاصل از بررسی وضعیت مطلوب سایر کشورها و نیز تحلیل نتایج به‌دست آمده در مطالعه وضعیت موجود یادگیری الکترونیکی صورت گرفته است.
وی تاکید کرد: موقعیت ایران متناسب و متناظر با هر یک از چهار محور پیش گفته و مستندات موجود در سند وضعیت موجود یادگیری الکترونیکی متناسب و متناظر با هر یک از چهار محور مدل پیش گفته در وضعیت ارتقاء یافته مورد بررسی قرار گرفته است.
به گفته او در لایه راهبرد خلأ قانونی موجود در به‌کارگیری یادگیری الکترونیکی باید در بدو امر با تدوین قوانین و پا فشاری بر حرکت از آموزش‌های سنتی به سمت یادگیری الکترونیکی ترمیم شود و در ادامه با تدوین و ارائه راهکارهای تشویقی افراد، سازمان‌ها و مؤسسات را درگیر فضای یادگیری الکترونیکی کرد.
وی افزود: در عین حال باید به ارائه راهکارهای سیاستی در تعمیق ارتباط بخش خصوصی و دولتی و حرکت به سمت خصوصی‌سازی اصل 44 قانون اساسی و چشم‌انداز ایران 1404 همت گمارد. در عین حال لازم است در راستای قانونی نمودن مدارک دوره‌های مجازی و همانند سازی آن‌ها با دوره‌های حضوری و فیزیکی اقدامات جدی صورت پذیرد.
این کارشناس ادامه داد: در لایه زیرساخت باید با ارائه راهکارهای خلاق، ظرفیت بهره‌برداری از بضاعت‌های موجود را وسعت بخشید و در عین حال به حمایت‌های دولتی و خصوصی درباره گسترش دامنه دسترسی و کاربری رایانه و اینترنت و ایجاد فرصت‌های جذاب سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی شرایط را جهت رشد و ارتقای یادگیری الکترونیکی فراهم کرد.
او درباره لایه دست‌اندرکاران نیز گفت: در این لایه باید با به‌کارگیری قوانین و ارائه راهکارهای خلاق و آگاه‌سازی هرچه بیشتر، افراد درگیر در امر آموزش و یادگیری را به استفاده هرچه بیش‌تر و بهتر از فضای یادگیری الکترونیکی و همچنین بهره‌گیری از امکانات گسترده تعامل در فضای مجازی، ایجاد زمینه‌های انگیزشی (که حتی می تواند غیر مادی یا در شکلی هدایت شده و با بزرگنمایی همراه باشد؛ نظیر برگزاری مسابقات تلویزیونی و… با جوایز ویژه) تشویق و ترقیب کرد.
شریف‌نیا با بیان اینکه باید با ایجاد مشوق‌ها، خصوصی‌سازی محتوا و تبلیغات مؤثر و بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی و استفاده از مزایا و مواهب یادگیری الکترونیکی به رشد بازار خرید و فروش محتوا در کلیه سطوح یاری رساند، ادامه داد: پس از تبیین وضعیت موجود و مطلوب حوزه یادگیری الکترونیکی، مهمترین صورت مسأله پیش رو ارائه راهکارها و مجموعه اقداماتی است که ما را از شرایط موجود به سمت وضعیت مطلوب هدایت کند.
وی خاطر نشان کرد: سند سوم و نهایی از مجموعه اسناد جامع یادگیری الکترونیکی با بهره‌گیری از داده‌های گردآوری شده در دو بخش پیشین و تجمیع نظرات خبرگانی در بردارنده موضوعات سیاستی، سیاست‌ها، اقدامات و پروژه‌ها و در نهایت مجموعه طرح‌ها و پروژه‌های منتخب پیشرو (پیشبرنده) است که نسبت به مجموعه پروژه‌ها و اقدامات دیگر دارای اولویت زمانی و اجرایی هستند، چرا که برخی از پروژه‌ها و اقدامات، به نوعی گره خورده این مجموعه پیشرو محسوب می‌شوند و تحقق برخی دیگر گره خورده این طرح‌ها و پروژه‌های پیشرو است.
او یادآور شد: در این مسیر ابتدا متناسب با داده‌های موجود، اسناد بالادستی، تجارب سایر کشورها و بررسی کلان روندهای تکنولوژی به تحلیل شکاف مابین شرایط موجود و شرایط مطلوب یادگیری الکترونیکی در ایران اشاره می‌شود. نتایج حاصل از این تحلیل در تعیین موضوعات سیاستی در حوزه یادگیری الکترونیکی در ایران به‌کار گرفته شده اند.
وی گفت: برای رفع مشکلات و موانع ناشی از موضوعات سیاستی، پس از تحلیل دقیق و کارشناسی این موضوعات و نهائی سازی آن‌ها به بیان سیاست‌های کلی و راهکارهای عملی متناسب با هر موضوع سیاستی پرداخته شده است. پس از تحلیل، اولویت‌بندی و نهائی‌سازی سیاست‌ها، گزینه‌های سیاستی و به تبع آن پروژه‌ها و اقدامات پشتیبان طراحی و تدوین شده‌اند.
این کارشناس خاطر نشان کرد: نظر به ویژگی‌های سند یادگیری الکترونیکی که باید در دل کلان طرح تکفا 2 دیده شود و از آنجائیکه پروژه‌ها، طرح‌ها و اقدامات مستلزم صرف زمان، هزینه و انرژی نیروی انسانی متخصص هستند، مجموعه پروژه‌ها و اقدامات نهایی به دقت، متناسب با گستره اثر و با توجه به مدل گزینشی FEM (دو ویژگی میزان تأثیرگذاری و نیز سهولت در اجرا)، از میان لیست بلند پروژه‌ها و با بهره‌گیری از نظرات خبرگان گزینش شده‌اند.
او با بیان اینکه در نهایت از میان لیست نهائی، با به‌کارگیری مدل FSM پروژه‌ها و اقدامات پیشرو که می‌توانند عمیق‌ترین اثر را بر سایر مجموعه اقدامات داشته و به نوعی راه‌انداز به شمار روند از میان پروژه‌های نهائی گزینش شده‌اند، ابراز امیدواری کرد: این سند، نه مانند اغلب اسناد تولید شده ملی یا بخشی به فراموشی سپرده شود، بلکه بتواند راهکاری هرچند اولیه برای نیل به افق زیبا و دور، اما دست یافتنی ایران 1404 در حوزه مربوط به خود و کمکی برای سایر حوزه‌ها باشد.