کشف یک «زبان ناشناخته» در کاوش‌های شهر باستانی هاتوسا
یک حفاری در ترکیه منجر به کشف یک زبان هندو-اروپایی ناشناخته شده است. این کشف نشان دهندۀ علاقۀ مردمان باستانی «هیتی» به زبان‌های خارجی است. هنوز بررسی‌ها برای رمزگشایی از این زبان جدید ادامه دارد.
موبنا-این زبان جدید در یک سایت میراث جهانی یونسکو به نام Boğazköy-Hattusha در شمال مرکزی ترکیه کشف شده است. اینجا زمانی پایتخت امپراتوری هیتی‌ها، یکی از قدرت‌های بزرگ آسیای غربی در اواخر عصر برنز (۱۶۵۰ تا ۱۲۰۰ قبل از میلاد) بوده است.
کاوش‌ها در سایت بوغازکوی-هاتوشا بیش از ۱۰۰ سال است که زیر نظر مؤسسه‌ی باستان‌شناسی آلمان در جریان است. این سایت از سال ۱۹۸۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته و حدود ۳۰۰۰۰ لوح گلی با خط میخی تا کنون در آنجا پیدا شده است. این لوح‌ها که سال ۲۰۰۱ در میراث جهانی یونسکو ثبت شدند، حاوی اطلاعات باارزشی درباره‌ی تاریخ، جامعه، اقتصاد و سنت‌های مذهبی هیتی‌ها و همسایگان آن‌ها هستند.
کمپین‌های سالانه باستان‌شناسی به رهبری پروفسور آندریاس شاخنر، مدیر فعلی سایت، از حوزه‌ی استانبولِ مؤسسه‌ی باستان‌شناسی آلمان، همچنان به یافته‌های خط میخی اضافه می‌کنند. بیشتر متون به زبان هیتی نوشته شدند، قدیمی‌ترین زبان هندو-اروپایی تاییدشده و زبان غالب در سایت. با این حال، کاوش‌های امسال خالی از شگفتی نبود: در یک متن آیینی مذهبی که به زبان هیتی نوشته شده بود، شرحی به زبانی ناشناخته پنهان بود.
هیتی‌ها به زبان‌های خارجی علاقه داشتند
پروفسور شومِر، رئیس کرسی مطالعات خاور نزدیک باستانی از دانشگاه ژولیوس-ماکسیمیلیان-وورزبورگ در آلمان، در حال کار روی یافته‌های خط میخی حاصل از این کاوش است. طبق گزارش پرفسور شومر، این متن آیینی هیتی به زبان ناشناخته‌ای نوشته شده که عنوان زبان سرزمین کالاسما بوده است؛ منطقه‌ای در لبه‌ی شمال غربی قلب کشور هیتی‌ها که احتمالاً در منطقه‌ی بولو یا گرید امروزی است.
نمی‌توان گفت کشف زبان دیگری در آرشیو بوغازکوی-هاتوشا کاملاً غیرمنتظره است؛ همانطور که پروفسور شومر توضیح می‌دهد: «هیتی‌ها به طور منحصر به فردی به ثبت آیین‌ها به زبان‌های خارجی علاقه داشتند.»
چنین متون آیینی که توسط کاتبان پادشاه هیتی نوشته شدند، بازتاب سنت‌ها و محیط‌های زبانی مختلف آناتولی، سوریه و بین‌النهرین هستند. این آیین‌ها اطلاعات ارزشمندی درباره‌ی مناظر زبانی کمترشناخته‌شده‌ی آناتولیِ اواخر عصر برنز را در اختیار ما قرار می‌دهند؛ جایی که هیتی تنها زبان نبود. از این رو، متون خط میخی بوغازکوی-هاتوشا شامل عباراتی به زبان‌های لووی و پالائیک و همچنین زبان هَتی (که یک زبان غیر هندواروپایی است) می‌شوند؛ و حالا زبان کالاسما را نیز می‌توان به آن‌ها افزود.
طبقه‌بندی دقیق‌تر زبان جدید در حال انجام است
متن کالاسمائیک که به زبانی تازه کشف‌شده نوشته شده، هنوز تا حد زیادی غیرقابل درک است. همکار پروفسور شومِر، پروفسور الیزابت ریکِن (از دانشگاه ماربورگ)، متخصص زبان‌های باستانی آناتولی، تأیید کرده است که این زبان ویژه متعلق به خانواده‌ی زبان‌های آناتولی-هندو-اروپایی است.
به گفته‌ی پروفسور ریکن، به رغم نزدیکی جغرافیایی آن به منطقه‌ای که در آن زبان پالایی صحبت می‌شده، به نظر می‌رسد مشابهت ویژگی‌های این متن به زبان لوویی بیشتر است. اینکه زبان کالاسما تا چه حد با دیگر گویش‌های لوویی آناتولیِ اواخر عصر برنز ارتباط دارد، موضوع بررسی‌های بیشتر خواهد بود.
فرادید