کلیسای کارانلیک؛ شاهکار هنری در قلب کاپادوکیا

موبنا-معماری کلیسای کارانلیک یا تاریک 

کلیسای تاریک که قدمت آن به اواسط قرن یازدهم بازمی‌گردد، یک کلیسای صومعه‌ای است که دارای طرحی مربع شکل با چهار ستون، سه اپیس و پنج گنبد است. کلیسای تاریک، همراه با کلیسای سیب و کلیسای صندل، به دلیل شباهت‌های معماری و هنری به سه کلیسای ستونی معروف هستند. کلیسای تاریک ابتدا توسط استاد کارگاه تکمیل شد. سپس، کارآموزان کلیسای اپل و کلیسای صندل را به روشی مشابه و در عین حال پست ساختند.

کلیسای تاریک به عنوان کلیسای اصلی یک مجموعه صومعه ای عمل می کرد و برای تحت تأثیر قرار دادن و شگفتی با معماری باشکوه و موقعیت برجسته خود در سر دره گورمه ساخته شد. بازسازی طرح اولیه صومعه به دلیل فرسایش طبیعی و تراس مدرن برای گردشگران دشوار است. اما اعتقاد بر این است که صومعه ورودی متفاوتی به حیاط و دیواری در سمت باز (شمال) داشته است.

مجموعه صومعه حول یک حیاط کوچک سه ضلعی با رواقی دو طبقه متمرکز بود. راهروی فوقانی رواق دارای قسمت‌های متناوب سقف‌های قوسی شکل و سوله‌های گنبدی شکل بود، در حالی که راهروی پایینی باز بود و به مرور زمان فروریخت. جلوی صومعه دارای درگاه‌های فرورفته دقیق، ستون‌ها و طاق‌نمای کور طولانی از 19 طاقچه سوراخ کلید با صلیب‌های مالتی است. نما همچنین دارای طرح های هندسی قرمز است که در بسیاری از کلیساهای کاپادوکیا یافت می شود.

درب سمت چپ وارد اتاق غذاخوری (نسوز) می شود. این میز به طول 15 متر دارای نیمکت های سنگی تراشیده شده و در هر انتها قسمت های گرد است. از سمت راست نسوز یک راه پله به سطح بالایی منتهی می شود. این محل انباری با سوراخ های کف برای نگهداری کوزه های سفالی بود. درهای مرکزی و سمت راست رواق به اتاق‌های غیرقابل توصیف منتهی می‌شوند . شاید اتاق‌های انبار یا حتی سلول‌های راهبان.

کلیسا از نظر جغرافیایی و هنری به حیاط متصل است. دیوار شرقی رواق دارای تابلویی از مریم و مسیح فرزند با دو فرشته است که حدود پنج متر از ورودی کلیسا فاصله دارد. این اثر هنری شبیه به نقاشی‌های کلیسای ساندال است.

ورودی کلیسای تاریک نامشخص است و فقط یک نیم طاق حکاکی شده بالای درگاه دارد. ورودی تونل کم عمق به داخل شبستان دارای قبر نوزاد است.

تابوت کلیسای تاریک دارای آثار هنری و معماری چشمگیر است که از بسیاری دیگر از کلیساهای کاپادوکیا پیشی گرفته است. نارکس برای جلوگیری از نفوذ به اتاق غذاخوری از قبل موجود زاویه‌دار است و با حیاط تقاطع می‌یابد تا پنجره واحد کلیسا را ایجاد کند. یک اتاق تدفین برجسته تنها دو قبر کلیسا و یک آکروسولیوم کودک را در خود جای داده است. معراج سقف نارتکس را می پوشاند و عیسی را نشان می دهد که در ماندورلای متحدالمرکز نشسته در حالی که چهار فرشته آن را به آسمان می برند. کیفیت هنری و سطح حفظ در برنامه نقاشی شبستان از سایر کلیساهای کاپادوکیا بیشتر است و دیوار پایینی بیشتر قدیسان ایستاده را به تصویر می کشد.

ساختار فضای داخلی کلیسای تاریک از تقسیم بندی استاندارد سه گانه بیزانسی کیهان پیروی می کند، با گنبدهای بالایی که نمایانگر بهشت است و مسیح پانتوکراتور و فرشتگان را نشان می دهد. دیوار بالایی شامل صحنه هایی از زندگی مسیح است و دیوار پایینی بیشتر قدیسان ایستاده را نمایش می دهد. زیر طاق‌ها، پیامبران عهد عتیق را نشان می‌دهند که با طومارهای باز حاوی آیاتی از نوشته‌های نبوی‌شان ایستاده‌اند و صحنه‌ای از زندگی مسیح را توضیح می‌دهند که پیامبر به سمت آن می‌نگرد. پادشاهان سلیمان و داوود طاق بین دو گنبد پانتوکراتور را با لباس سلطنتی پر می کنند و بسیاری از جفت ها شامل یک فرد مسن و یک جوان است.

 موضوع نقاشی کلیسای تاریک

موضوع  نقاشی کلیسای تاریک بر زندگی مسیح متمرکز است و صحنه هایی مانند ولادت، غسل تعمید، تغییر شکل، مصلوب شدن و رستاخیز را به نمایش می گذارد. چهار انجیلیست در قسمت جلوی سمت چپ ظاهر می‌شوند و نشان می‌دهند که کاپادوکیان چگونه نسخه‌های خطی کتاب مقدس را کپی می‌کردند.

مسیح پانتوکراتور در سه گنبد متوالی ظاهر می شود، همه با جزئیات دیدنی، با گنبد مرکزی که عیسی را با موهای قرمز و ویژگی های صورت نرم نشان می دهد. شکل‌های مدال‌های اطراف طبل شش فرشته و عیسی امانوئل، نسخه‌ای با ظاهر نوجوان از مسیح پانتوکراتور است.

گنبد شرقی تصویر دیگری از مسیح پانتوکراتور را به نمایش می‌گذارد که در اطراف پایه چهار فرشته، جان باپتیست و والدین مریم، آنا و یواخیم، دیده می‌شود.

قسمت مرکزی کلیسای تاریک

قسمت مرکزی کلیسای تاریک، نقاشی دیزیس را نشان می‌دهد که عیسی را روی نیمکتی عظیم نشان می‌دهد که مادرش مریم و جان باپتیست در کنار آن نشسته‌اند. دو اهداکننده در هر طرف زانو زده اند و دعاهایشان بالای سرشان نوشته شده است. پنج پدر کلیسا، از جمله گریگوری الهی‌دان، ریحان، جان کریزوستوم، نیکلاس و ایپاتوس در نیمه پایینی ایستاده‌اند.

قسمت سمت راست چندین نقاشی منحصر به فرد دارد، از جمله یک ابراهیم سالخورده در حلزون و مندیلیون مقدس در بالای محراب گرد، که طبق افسانه های کلیسا “نخستین نماد عیسی” بود. سنت پولیکارپ، اولین اسقف اسمیرنا و یک شهید معروف، در سمت چپ پنهان ایستاده است.

کلیسای تاریک و صومعه با بودجه قابل توجهی برای استخدام هنرمندان حرفه ای از قسطنطنیه هزینه شده بودند.

صحنه دیسیس “Deesis” در اپسید اصلی شامل دو حامی برجسته است که به نام های نیکفوروس و باسیانوس شناخته می شوند و زیر پای عیسی سجده می کنند.

دو پیکر کوچک که با نام‌های جان انتالماتیکوس و ژننتلیوس شناخته می‌شوند، در مقابل پای عیسی در دیوار پشتی گلدسته تعظیم می‌کنند.

چهار اهداکننده دیگر زیر بال‌های فرشتگان جبرئیل و میکائیل در دیوارهای جانبی کلیسا محافظت می‌شوند.

فراتر از این کتیبه ها و تصاویر، اطلاعات کمی در مورد این اهدا کنندگان وجود دارد. گچ دیوار پایینی شامل گرافیتی از زائران یونانی است که قدمت آن به قرن‌های ۱۶۰۰ و ۱۸۰۰ می‌رسد. پس از تبادل جمعیت در سال 1924، کلیسا به عنوان کبوترخانه توسط کشاورزان محلی ترک مورد استفاده قرار گرفت تا اینکه در دهه 1970 به روی عموم باز شد و در دهه 1980 بازسازی شد.

سوالات متداول درباره کلیسای کارانلیک

1. کجا در ترکیه قرار دارد؟

کلیسای کارانلیک در ناحیه کاپادوکیا در مرکز ترکیه قرار دارد.

2. چه طولی برای ساختن آن زمان صرف شده است؟

ساخت کلیسای کارانلیک حدود ۱۰۰ سال طول کشیده است، اما در طول این دوران، ساختمان به صورت پیوسته توسعه یافته است.

3. چه تاریخی داشته است؟

کلیسای کارانلیک در قرن یازدهم میلادی ساخته شد و در طول قرن های بعدی بارها تعمیر و بازسازی شد. در دوره عثمانی، کلیسا به گنبد خرابه تبدیل شده بود.

4. چه نقاشی هایی درون کلیسا وجود دارد؟

در کلیسای کارانلیک، نقاشی هایی با موضوعات مذهبی و تاریخی وجود دارد. این نقاشی ها، شامل صحنه هایی از زندگی مسیح، پیامبران عهد قدیم، فرشتگان و مردم مقدس می باشد.

5. آیا کلیسای کارانلیک برای بازدید عمومی باز است؟

بله، کلیسای کارانلیک برای بازدید عمومی باز است و از دیدن آثار هنری زیبا درون آن، استقبال زیادی می شود.

سخن پایانی مقاله ی کلیسای کارانلیک 

در نتیجه، کلیسای کارانلیک با زیبایی و ارزش تاریخی و هنری خود، امروزه یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم ترکیه است. آثار هنری بی‌نظیر درون کلیسا، شاهکاری از هنر شرقی و غربی را به نمایش می‌گذارد و دیدن آن برای علاقه‌مندان به هنر و تاریخ، توصیه می‌شود.

بیتوته