استفاده از ویروس‌های باکتری‌خوار برای درمان عفونت ریه

موبنا – به گزارش اس‌تی‌دی، بیست عفونت پیچیده و مقاوم به آنتی بیوتیک ریه توسط پژوهشگران دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو و دانشگاه پیتسبرگ آمریکا با استفاده از ویروس‌های باکتری‌خوار درمان شدند. هیچ عارضه جانبی منفی پس از استفاده از این روش وجود نداشت و بیش از نیمی از بیماران تحت درمان، نتایج بالینی مطلوبی داشتند.

احتمال آنکه بیماران مبتلا به فیبروز سیستیک (Cystic Fibrosis) یا سایر اختلال‌های مزمن که طی آن نایژه‌های ریه (شبکه‌ای از لوله‌هایی که اکسیژن و سایر گازها را در سراسر اندام‌ها حمل می‌کنند) آسیب دیده یا از بین می‌رود، به عفونت‌های غیر مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (NTM) مبتلا شوند، بالاتر است. عفونت‌های غیر مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (NTM) به طور فزاینده‌ای در میان بیماران مبتلا به فیبروز سیستیک یا سایر بیماری‌های مزمن، شایع است.

به دلیل مقاومت باکتریایی به آنتی‌بیوتیک‌ها، درمان عفونت‌های غیر مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به‌ویژه عفونت‌هایی که توسط “Mycobacterium abscessus” ایجاد می‌شوند، چالش برانگیز است. بر اساس گزارش مرکز کنترل ‌و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC)، سالانه ۳۵ هزار نفر در ایالات متحده در اثر ابتلا به تقریبا سه میلیون عفونت که به همه آنتی بیوتیک‌ها مقاوم هستند، جان خود را از دست می‌دهند.

ویروس‌هایی که به عنوان باکتریوفاژ (bacteriophages) شناخته می‌شوند برای مورد هدف قرار دادن و از بین بردن گونه‌های باکتریایی خاص توسعه یافته‌اند. هر جا که باکتری‌ها زندگی می‌کنند، فاژها ممکن است در تعداد بیشتری از سایر اشکال زنده یافت شوند. آنها برای اولین بار در اوایل قرن بیستم شناسایی شدند و از آن زمان با رشد و گسترش باکتری‌های مقاوم به آنتی بیوتیک، تحقیقات بیشتر و بیشتری بر روی آنها برای تعیین پتانسیل دارویی آنها انجام شده است.

در سال ۲۰۱۶، دانشمندان و پزشکان دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو از یک فاژ درمانی وریدی آزمایشی برای درمان و معالجه همکارشان دکتر “تام پترسون” که بر اثر عفونت باکتریایی مقاوم به چند دارو در حال فوت بود استفاده کردند. این درمان موفقیت آمیز بود. پترسون، اولین مورد ثبت شده در ایالات متحده بود که از فاژهای داخل وریدی برای ریشه کن کردن عفونت باکتریایی سیستمیک در بدن وی استفاده شد. معالجه چند بیمار دیگر با این روش به ایجاد مرکز کاربردی و درمانی نوآورانه فاژ (IPATH) در دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو منجر شد.

دکتر “کانستنس بنسون” (Constance Benson) استاد دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو گفت: ما فکر می‌کنیم این یک موضوع و مطالعه انقلابی است که از نتایج آزمایش بیمار اصلی ما یعنی دکتر تام پترسون به دست آمد است.

در حال حاضر، کاربرد این روش محدود است و علت آن نیز تا حدی به این خاطر است که هرگونه فاژ تنها یک گونه باکتری را جستجو کرده و از بین می‌برد و تسلیحات فعلی فاژهای مفید شناخته شده از نظر درمانی، نسبتا کوچک است. در نتیجه، آزمایش فاژ درمانی در حال حاضر محدود به درمان‌های تجربی است که در آن همه درمان‌های جایگزین دیگر یا ناموفق هستند یا شکست خورده‌اند.

مطالعه جدید شامل گروهی متشکل از ۲۰ بیمار مبتلا به عفونت‌های مایکوباکتریایی پیچیده و مقاوم به آنتی‌بیوتیک بود. همه بیماران شرایط زمینه‌ای متفاوتی داشتند. اکثر آنها فیبروز سیستیک (CF) داشتند. فیبروز سیستیک یک بیماری ارثی و پیش‌رونده است که باعث آسیب شدید به ریه‌ها و سایر اندام‌ها می‌شود. در حال حاضر، هیچ درمانی برای فیبروز سیستیک وجود ندارد. متوسط طول عمر افراد مبتلا به فیبروز سیستیک که تا بزرگسالی عمر می‌کنند تقریبا ۴۴ سال است.

بیماران شرکت‌کننده در این مطالعه بر اساس قانون “استفاده دلسوزانه” (compassionate use) سازمان غذا و داروی ایالات متحده واجد شرایط بودند. این قانون اجازه آزمایش داروها یا محصولات تحقیقاتی در شرایط تهدیدکننده حیات فرد و زمانی که هیچ درمان جایگزین قابل مقایسه یا رضایت‌بخشی وجود ندارد را می‌دهد.

بنسون و همکارانش در این مطالعه ۲۰۰ بیمار مبتلا به بیماری علامت دار ریه را غربالگری کردند تا سویه‌های باکتریایی را که احتمالا به فاژها حساس هستند شناسایی کنند. محققان در نهایت ۵۵ سویه را شناسایی کردند سپس فاژها به ۲۰ شرکت‌کننده این مطالعه به صورت داخل وریدی یا توسط آئروسل‌سازی از طریق نبولایزر یا با استفاده از هر دو روش دو بار در روز طی یک دوره متوسط شش ماهه تجویز شدند، اگرچه برخی از بیماران درمان‌های کوتاه‌تر یا طولانی‌تری بر اساس پاسخ بالینی یا میکروبیولوژیک داشتند.

نبولایزر یا ریزپاش وسیله‌ای برای رساندن دارو به قسمت‌های مختلف دستگاه تنفس از طریق استنشاق می‌باشند، این درمان بخصوص در وضعیت‌هایی مانند برونشیت و آسم شدید بسیار مؤثر هستند و به دلیل سریع بودن تأثیر دارو و جلوگیری از تأثیر دارو بر بافت‌های دیگر بدن بسیار مورد توجه می‌باشد و با توجه به نوع داروی مصرفی باعث بهبود تهویه، افزایش عملکرد ماهیچه‌های تنفسی، بهبود استقامت فعالیت‌های عمومی، جلوگیری از تجمع ترشحات ریوی، بهبود سرفه، پیشگیری از آتلکتازی، کاهش‌چسبندگی، کمک به بازگشت خون، کاهش درد و کاهش اسپاسم می‌شود.

پس از آن بیماران از نظر عوارض جانبی، علائم بهبود یا کاهش حضور باکتری، ظهور مقاومت فاژی و یا خنثی سازی فاژها توسط سیستم ایمنی تحت نظر قرار گرفتند. نویسندگان بدون توجه به نوع عفونت باکتریایی یا انواع فاژهای مورد استفاده یا روش‌های درمانی استفاده شده، هیچ واکنش نامطلوبی به فاژ درمانی را در هیچ یک از بیماران گزارش نکردند. ۱۱ بیمار از ۲۰ بیمار تا حدودی بهبود علائم یا کاهش حضور باکتری را نشان دادند. پنج بیمار پیامدهای غیرقطعی داشتند و چهار بیمار هیچ پاسخی به درمان نشان ندادند.

بنسون گفت: با توجه به پیچیدگی شرایط بیماران و شرایط فردی آنها، نمی‌توان نتیجه‌ گسترده‌ای گرفت اما می‌توان گفت درمان فاژی عفونت‌های مایکوباکتریایی امیدوارکننده است و باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.

یافته‌های این مطالعه در مجله “Clinical Infectious Diseases” منتشر شده است.

 منبع: ایسنا