رفع انحصار به جای فیلترینگ
هدف از ایجاد و تقویت نرم افزارها و پیام رسانهای داخلی، فیلتر یا مسدود کردن دسترسی‌ها نباید باشد. فضای مجازی خوب با تولید محتوای خوب و نه با انحصار و محدود کردن تأمین خواهد شد.
موبنا – سخنان دیروز رئیس جمهوری هیچ نشانی از عزم دولت برای فیلتر کردن تلگرام نداشت. مسدود کردن تلگرام، شایعه‌ای که در چند روز گذشته با اظهارنظری از سوی رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس بسیار بازتاب یافته و نگرانی‌هایی را در بین مردم ایجاد کرده است. علاء‌الدین بروجردی گفته بود:«پیام رسان تلگرام تا پایان فروردین ماه از دسترس خارج می‌شود و جای خود را به یک سامانه مشابه ملی خواهد داد. تصمیم خارج شدن تلگرام از دسترس در بالاترین سطح اتخاذ شده است.» بسیاری از همکاران بروجردی در مجلس البته با وی هم نظر نیستند و تجربه محدود و مسدودسازی‌های رسانهای در گذشته را یادآور شده‌اند که هیچ کدام راه به جایی نبرده است، موضوعی که پیش از این حسن روحانی هم به آن اشاراتی داشته است.
از جمله اردیبهشت ماه سال گذشته در جشنواره ارتباطات و فناوری اطلاعات، با بیان اینکه باید فضای مجازی را فرصت و نه تهدید دانست، به سال‌های نخست پس از انقلاب و دهه ۶۰ اشاره کرد و گفت: «زمانی فکر می‌کردیم اگر ویدئو وارد کشور شود ایمان جوانانمان پر می‌زند.
سال‌های اول انقلاب دغدغه ما این بود که مبادا یک دستگاه ویدئو وارد کشور شود؛ چراکه فکر می‌کردیم اگر وارد شود و با سیمی به تلویزیون وصل شود، دیگر چگونه ایمان را نگه داریم و هویت را حفظ کنیم؟» وی همچنین ممنوعیت ماهواره را «قصه دیگری» شبیه به ممنوعیت ویدئو در اوایل انقلاب خواند و در مورد اینترنت هم گفت که «امروز ظاهراً قصه دیگری برپا شده است و آن اینکه با اینترنت جوانان کاربر، ایمیل، موبایل و نسل سوم و چهارمش چه کنیم.»
دیروز و در پی چند روز نگرانی از آنچه قطعی شدن مسدود‌سازی دسترسی به تلگرام خوانده شد، رئیس جمهوری تأکید کرد که «هدف از ایجاد و تقویت نرم افزارها و پیام رسانهای داخلی فیلتر یا مسدود کردن دسترسی‌ها نباید باشد، بلکه باید با هدف رفع انحصار در پیام رسان‌ها انجام شود.»
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، روحانی در دیدار نوروزی جمعی از وزیران، استانداران و مدیران دستگاه‌های اجرایی، با بیان اینکه خواست مردم از دولتی که به آن رأی داده‌اند، تلاش بیشتر برای تقویت رفاه و امنیت است، گام برداشتن در مسیر گسترش بیشتر دسترسی به فضای ارتباطی، اطلاعات و قدرت انتخاب مردم را ضروری خواند و تأکید کرد: «داشتن پیام رسانهای ایرانی، توانمند، امن و ارزان که بتوانند مشکل و نیازهای مردم را حل کنند، بی‌تردید باعث افتخار همگان خواهد بود و هدف از ایجاد و تقویت نرم افزارها و پیام رسانهای داخلی فیلتر یا مسدود کردن دسترسی‌ها نباید باشد، بلکه باید با هدف رفع انحصار در پیام رسان‌ها انجام شود.»
وی آموزش استفاده بهینه از فضای مجازی و تدوین محتوای مناسب و خوب برای انتشار در این فضا را نیز ضروری خواند و گفت: «فضای مجازی خوب با تولید محتوای خوب، جذاب و مفید و نه صرفاً با انحصار و محدود کردن آن، تأمین خواهد شد.»
بر این اساس به‌نظر می‌رسد برخلاف برخی خبرسازی‌ها که از تمایل و موافقت دولت با سیاست فیلترینگ خبر داده بودند، کابینه دوازدهم قصدی برای این اقدام ندارد و اهتمام به توانمندی‌های پیام رسانهای داخلی را به منزله مسدود کردن نوع مشابه خارجی نمی‌داند. اینکه در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد و فشارها برای تحمیل مسدود سازی‌ها به چه نتیجه‌ای می‌رسد را باید در روزهای آینده دید اما در ماجرای اعتراضات دی ماه گذشته که تلگرام به صورت موقت فیلتر شد و برخی به بهانه اغتشاشات رؤیای دائمی شدن مسدود‌سازی را در سر می‌پروراندند، با رفع فیلتر تلگرام رؤیای خود را بر باد رفته دیدند. روحانی ۲۸ آذر سال گذشته در نخستین اجلاس ملی گزارش حقوق شهروندی گفته بود:«خبر دارم افرادی برای شبکه‌های اجتماعی خواب می‌بینند، شب می‌خوابند و تا صبح خواب می‌بینند به اینها می‌گویم به خواب‌هایتان دل نبندید.»
مردم ولی نعمت مسئولان هستند
رئیس جمهوری همچنین در ادامه سخنان خود در دیدار نوروزی، تقویت امید و نشاط در جامعه و ایجاد فضایی مناسب تر برای کار و تولید در سال «حمایت از کالای ایرانی» را وظیفه و مسئولیت سنگین همه مسئولان کشور برشمرد و تأکید کرد: دولت در عرصه ایجاد اشتغال، مبارزه با فقر تا ریشه کنی فقر مطلق و کاهش فاصله میان دهک‌های پردرآمد و کم درآمد جامعه گام های ارزنده‌ای برداشته و این گام‌ها در سال‌جاری پرشتاب تداوم خواهد یافت. وی ادامه داد: مردم ولی نعمت مسئولان و عامل اصلی امنیت و وحدت جامعه هستند و همه تلاش‌ها باید در راستای خدمت به مردم و ایجاد فضایی امن‌تر و توأم با آرامش و آسایش بیشتر برای آنان باشد.
رئیس جمهوری تعامل سازنده با همسایگان و جهان را از سیاست‌های اصولی ایران اسلامی برشمرد و گفت: با تعامل با همسایگان و جهان، بی‌تردید منافع و سود بیشتری عاید کشور می‌شود و این سیاست بویژه در سال حمایت از تولید کالای ایرانی، بیش از پیش پیگیری خواهد شد.
روحانی در ابتدای این نشست نیز بعثت پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) را بزرگترین حادثه تاریخ بشریت خواند و تأکید کرد: هیچ حادثه‌ای به عظمت بعثت پیامبر اسلام(ص) نیست و این رویداد تاریخ ساز راه هدایت را به ما نشان داد. رئیس جمهوری همچنین ابراز امیدواری کرد که سال ۹۷ سال برکت و تقویت بیش از پیش امنیت، توسعه، برادری و وحدت برای مردم باشد.
تحلیل روز
فیلترینگ و اعتماد عمومی
محمود صادقی
نماینده تهران در مجلس
در شرایطی که بحث فیلترینگ تلگرام یک بار دیگر به‌صورت پررنگ مطرح شده ضروری به‌نظر می‌رسد که زمینه‌های موفقیت و عدم موفقیت اجرای چنین سیاسی به بحث گذاشته شود. چرا که ما با حوزه‌ای مواجه هستیم که خواه ناخواه افکار عمومی حساسیت ویژه‌ای روی آن پیدا کرده است. در بحث فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی باید بین پیام‌رسان‌ها و شبکه‌هایی که بیشتر به مثابه رسانه عمل می‌کنند، مانند توئیتر و فیس بوک تفکیک قائل بود. پیام رسان‌ها در واقع واجد حساسیت‌های به مراتب بیشتری هستند، چرا که علاوه بر کارکردهای رسانهای که دارند، پیام‌ها، حریم‌ها و فضاهای شخصی هم قسمت مهمی از کارویژه این ابزارها را تشکیل می‌دهد.
بر همین اساس داشتن دو ویژگی برای موفقیت شبکه‌های مجازی پیام رسان ضروری است؛ اول داشتن زیرساخت فنی و تکنیکی مناسب برای سهولت کار کاربران و دوم وجود شرایطی که در آن کاربران این شبکه‌ها نسبت به فضایی که در اختیارشان قرار می‌گیرد اعتماد و اطمینان کامل داشته باشند. با داشتن این دو شرط نه تنها تشویق استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی اقدام بدی نیست که حتی می‌تواند از جنبه‌های مختلف هم قابل دفاع باشد. رونق شبکه‌های داخلی حتی از بعد امنیتی نیز به نفع کشور خواهد بود. اما در شرایطی که دو شرط یادشده فراهم نباشند، مسدود کردن و فیلترینگ شبکه‌های خارجی باعث افزایش اقبال و رجوع مردم به فیلترشکن‌ها خواهد شد تا پیام‌رسان‌های داخلی. آنچنان که در زمان فیلتر بودن تلگرام در اعتراضات دیماه هم شاهد بودیم. آن موقعیت و افزایش چندین برابری حجم رجوع مردم به فیلترشکن‌ها برای استفاده از تلگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی اصولاً می‌بایست درس عملی و عینی برای متولیانی باشد که امروز طرفدار فیلترینگ تلگرام هستند و می‌گویند با این کار میزان استفاده کاربران از شبکه‌های داخلی افزایش می‌یابد. به نظر می‌رسد مسئولان و افراد معتقد به این استدلال باید پیش از هر چیز به این سؤال پاسخ دهند که چرا در مدت فیلتر تلگرام در دیماه، چنین اتفاقی نیفتاد و مردم روی خوشی به شبکه‌های اجتماعی و پیام رسانهای داخلی نشان ندادند؟
اما فارغ از این، موضوع دیگری هم در اینجا مطرح است که آن هم نوع مدیریت افکار عمومی در خصوص سیاست‌ها و برنامه‌های کشور در حوزه فضای مجازی است. فرض بگیریم اساساً شبکه‌ها و پیام‌رسان‌های داخلی ما هم از نظر امنیت و هم به لحاظ کیفیت خدمات و کارآیی در سطح پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های خارجی باشند. باز هم در چنین شرایطی فیلترینگ نرم‌افزارهای خارجی و اجبار مردم به استفاده از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های داخلی یک پیامد مهم خواهد داشت و آن هم افزایش بی‌اعتمادی و شک جامعه است. مردم در چنین شرایطی هم از خود خواهند پرسید به چه دلیلی نباید مانند بسیاری از نقاط دنیا حق انتخاب شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مورد استفاده خود را داشته باشند. به عبارتی در این بحث نوع رفتار دستگاه‌های ذی ربط در کوچاندن جامعه از شبکه‌های اجتماعی خارجی به نمونه‌های داخلی هم بسیار مهم است و کوچکترین رفتار نامناسب می‌تواند منجر به از دست رفتن اعتماد نسبت به شبکه‌های داخلی باشد. به عبارتی ترویج پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی نیازمند روی آوردن به شیوه ایجابی است نه سلبی. با در نظر گرفتن چنین شروطی ترویج پیام‌رسان‌های داخلی نه تنها کاری مفید بلکه واجب و ضروری است که باید انجام شود و البته به تعبیر رئیس جمهوری نه با هدف فیلتر کردن بلکه با هدف از بین بردن انحصار و ایجاد رقابت.
منبع: روزنامه ایران
