چگونه بدانيم متكبريم يا نه؟

حتي از خود ما نيز گاهي رفتارهاي متكبرانه سر مي‌زند و خودمان به آن واقف نيستيم و نمي‌دانيم اين يعني تكبر؛ بنابراين براي روشن شدن علامت و نشانه‌هاي تكبر چند موردي را ذكر مي‌كنيم. 1ـ هنگام بحث و گفت‌وگو با افراد، اگر طرف مقابل سخن حق بگويد و حق با او باشد، اگر نتوانستيد حق را به او بدهيد و به اشتباه خود اعتراف كنيد كه حق با طرف مقابل است، معلوم مي‌شود كه شما متكبر هستيد. 2ـ در محافل و مجالس فرد بايد در صدر مجلس بنشيند و بهترين مكان بايد به او اختصاص پيدا كند و همچنين هنگام راه رفتن او بايد پيشقدم باشد و جلو همگان راه برود و از راه رفتن عقب‌تر از بقيه افراد ابا دارد. چه بسا اگر راه رفتن مقدم بر همه امكان نداشته باشد كمي‌عقب‌تر راه مي‌رود تا ميان او و باقي افراد فاصله ايجاد شود و اين نتيجه كبر است. 3ـ در سلام كردن منتظر است ديگران به او سلام دهند پس اگر فرد از ديگران توقع سلام داشته باشد متكبر خواهد بود. 4ـ اگر فقير و بي‌نوايي او را به مهماني دعوت كند نمي‌پذيرد يا اينكه براي رفع حاجت دوستان و خويشاوندان و نيازمندان به كوچه و بازار نخواهد آمد و براي تهيه ضروريات زندگي مثل نان و سبزي و… از اينكه خود به خريد رفته و آن را به خانه آورد ابا دارد. 5- كبر در پوشاك و طرز لباس پوشيدن نيز خود را نشان مي‌دهد. اگر فردي در پوشيدن لباس نفيس و جامه‌هاي فاخر حريص باشد و آن را شرافت و بزرگي بداند متكبر خواهد بود. البته بايد اضافه كرد نشانه‌هاي كبر منحصر به اين موارد نيست، بلكه آثار و نشانه‌هاي ديگري نيز دارد.
راه معالجه تكبر
براي معالجه كبر دو راه وجود دارد: يكي معالجه نظري و ديگري معالجه عملي. حضرت علي‌(ع) براي معالجه کبر مي‌فرمايند: اگر با مقام و قدرتي كه داري دچار تكبر يا خود بزرگ‌بيني شدي به بزرگي حكومت پروردگار كه برتر از حكومت تو است بنگر، كه تو را از آن سركشي نجات مي‌دهد و تندروي تو را فرو مي‌نشاند و عقل و انديشه‌ات را به جايگاه اصلي بازمي‌گرداند. (نهج‌البلاغه، نامه 53). حضرت اشاره دارند هر چقدر تو بزرگ و پرمنزلت باشي خداوند از تو بزرگ‌تر و منزلتش از تو بيشتر است و تو در برابر آن خوار و ذليلي، به اندازه‌اي كه به تصور نيايد. حضرت امير‌(ع) مي‌فرمايند: «فرزند آدم را با فخرفروشي چه كار؟ او كه در آغاز نطفه‌اي گنديده و در پايان مرداري بدبو است، نه مي‌تواند روزي خويش را فراهم كند و نه مرگ را از خود دور نمايد.» (نهج‌البلاغه، حكمت 126). انسان با معرفت و شناخت جايگاه خويش و نقص و كمبودهاي واقعي‌اش تكبر را از ياد خواهد برد. علاوه بر معالجه نظري كه از طريق علم و و معرفت است، معالجه عملي نيز نياز است و آن اين است كه از كارها و اعمالي كه از نشانه‌هاي كبر برشمرديم دست كشيده و خلاف آن را انجام دهد و به خاطر خدا فروتني داشته و به اعمالي كه متواضعين به آن متصف هستند عمل شود تا كبر آرام‌آرام از دل رخت بربندد و جاي خود را به تواضع و فروتني بدهد.

179/