فرجام «برجام» در کنگره

فضای بین المللی، وضعیت حاکم بر عرصه ی سیاسی آمریکا و به طور خاص آرایش سیاسی نمایندگان کنگره نشان می دهد، گذر برجام از سد کنگره از احتمال بیشتری نسبت به رد آن برخوردار است.

پس از آن که ایران و گروه 1+5 بیست و سوم تیرماه (چهاردهم ژوییه) در گفت وگوهای طولانی مدت هسته یی به توافقی تاریخی دست یافتند اینک این توافق در ایالات متحده ی آمریکا در انتظار تصمیم کنگره شامل سنا و مجلس نمایندگان این کشور است. از آنجا که برخی از تحریم های هسته یی علیه ایران از سوی سنا و مجلس نمایندگان صورت گرفته لازم است اعضای هر 2 مجلس به برجام رای مثبت دهد.

کنگره تا بیست و ششم شهریورماه (هفدهم سپتامبر) مهلت دارد تا برجام را تصویب یا رد کند و همین مساله به محور تحلیل های سیاسی تبدیل شده است. از آنجا که جمهوریخواهان در انتخابات میان دوره یی کنگره ی آمریکا توانستند بیشتر کرسی ها را در 2 مجلس به دست آورند و نمایندگان دموکرات را در اقلیت قرار دهند، پیش بینی در مورد تصمیم های حساس کنگره از جمله موضوع هسته یی دشوار به نظر می رسد اما بررسی دقیق و تجزیه و تحلیل آرایش سیاسی اعضای کنگره می تواند به آسان سازی پیش بینی تصمیم نهایی این اعضا کمک کند.

سنا از یکصد کرسی (برای هر ایالت 2 کرسی) تشکیل شده است که در این دوره 44 نفر از حزب دموکرات، 54 تن از حزب جمهوریخواه و همچنین 2 نفر مستقل -البته همسو با دموکرات ها- این کرسی ها را به خود اختصاص داده اند. کسب 41 رای از مجموع آرای نمایندگان سنا کافی است تا برجام از سد سنا بگذرد. در صورت حاصل نشدن این میزان رای نیز 34 سناتور موافق می توانند زمینه ی وتوی رای مخالف سنا از سوی «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا را فراهم کنند.

تاکنون 30 سناتور از توافق هسته یی با ایران حمایت کرده اند که آخرین آن ها «تام کرپر» از ایالت «دلور» است. دیگر سناتورهای دموکرات -به جز «چارلز شومر» و «رابرت منندز»- نیز در حال پیوستن به جبهه ی حامیان توافق هستند. همچنان که اشاره شد در صورتی هم که سناتورها به برجام رای منفی دهند، اوباما حق وتو را برای خود محفوظ داشته است. در صورت وتو، مجلس سنا برای بی اثر کردن آن نیاز به کسب دوسوم آرای اعضای این مجلس دارد. به عبارتی مخالفان برجام نیاز به 67 رای دارند که تحقق این امر دور از دسترس است.

تاکنون تنها 2 سناتور دموکرات با برجام مخالفت کرده اند و هنوز هماهنگی و یکپارچگی در جبهه ی دموکرات های سنا قابل مشاهده است. در این ارتباط، چند روز پیش سناتور «هری رید» رهبر دموکرات های سنا در مصاحبه یی با روزنامه ی آمریکایی «واشنگتن پست» ضمن حمایت قاطعانه از توافق هسته یی، اظهار امیدواری کرد که دست کم 41 سناتور دموکرات از برجام حمایت کنند.
در مجلس نمایندگان نیز وضعیت همین گونه است. این مجلس 435 نفری شامل 246 نماینده ی جمهوریخواه و 188 نماینده از حزب دموکرات است. دموکرات ها برای پیروزی در این رقابت تنها به 146 رای نیاز دارند. این در حالی است که حزب جمهوریخواه به منظور بی اثر کردن وتوی رییس جمهوری دست کم به 290 رای در مجلس نمایندگان احتیاج دارد که دستیابی به چنین آرایی نیز دشوار است.

هماهنگی و یکصدایی دموکرات ها همانند سنا در مجلس نمایندگان نیز وجود دارد و تنها «الیوت انگل» یهودی و عضو ارشد حزب دموکرات در کمیته ی روابط خارجی مجلس نمایندگان مخالفت خود را با توافق هسته یی اعلام کرده است. در برابر، تاکنون 46 نماینده قاطعانه توافق هسته یی با ایران را تایید کرده اند. در حمایت از این توافق بود که در ماه می امسال 151 نفر از اعضای دموکرات مجلس نمایندگان در نامه یی به اوباما حمایت خود را از توافق هسته یی با ایران اعلام کردند. جالب تر این که تا به امروز هیچ یک از آن ها ضد توافق هسته یی موضع گیری نکرده اند.

در کنار افزایش امیدواری به تصویب برجام در کنگره نباید نقش و میزان نفوذ لابی های صهیونیستی به ویژه «ایپک» را نادیده گرفت. به باور تحلیلگران، مخالفت جدی شومر فرد شماره سه سنا و همچنین انگل -که هر 2 یهودی هستند- ناشی از روابط نزدیک آن ها با این لابی ضدایرانی است.

در مجموع، می توان گفت نحوه ی آرایش سیاسی نمایندگان کنگره و همچنین حق وتوی اوباما از جمله موانع بزرگ بر سر راه رد برجام خواهد بود.

در این زمینه واقعیت های دیگری نیز وجود دارد که نشان از دشواری کار برای مخالفان برجام دارد. سخنان روز جمعه ی اوباما خطاب به جامعه ی یهودیان آمریکا ناظر بر بخشی از این دشواری ها است. رییس جمهوری آمریکا در دفاع از توافق هسته یی تصریح کرد که مخالفان توافق با رد آن آمریکا و اسراییل را منزوی خواهند ساخت و ابتکار عمل را در اختیار ایران قرار خواهند داد.

آنچه مشخص است اینکه رییس جمهوری آمریکا از مولفه های فضای بین المللی به وجود آمده پس از توافق هسته یی به خوبی آگاه است و اذعان وی به امکان انزوای آمریکا و رژیم صهیونیستی برخاسته از این واقعیت است که دیگر بستری برای تداوم بحران غیرضروری هسته یی موجود نیست.

اراده ی جمهوری اسلامی ایران برای اثبات صلح آمیز بودن برنامه ی هسته یی و دفاع از حقوق مسلم ملت ایران بر اساس قواعد و قوانین بین المللی تا رخدادی بی سابقه چون لغو قطعنامه های پیشین و صدور قطعنامه یی تازه در شورای امنیت سازمان ملل برای خروج از وضعیت مربوط به فصل هفتم منشور ملل متحد پیش رفته و زمینه ساز روندی شده که گردش چرخ های آن به عقب بعید خواهد بود.

در این شرایط، همراهی جامعه ی بین المللی، به ویژه قدرت های شرقی و حتی شریکان اروپایی آمریکا برای قرار دادن ایران در تنگنای تهدید و تحریم هسته یی با ابزارهایی چون قطعنامه های شورای امنیت رویدادی است که حتی با اتفاق نظر کاخ سفید و کنگره نیز با تردیدهای جدی رو به رو است. از این رو دشوار به نظر می رسد که اعضای کنگره به طور مطلق با چشم پوشیدن از این واقعیت ها رای به تصمیمی بی حاصل و چالش زا دهند.