هشدار تلخ سیل اخیر

قاسم تقی‌زاده‌خامسی معاون پیشین شهرداری تهران

به‌هرحال این رسم رسانه در کشورهایی است که بخش خصوصی در قلمرو آن بی‌رمق است؛ هرچند قدردانی از تیم هسته‌ای فضیلتی است که تک‌تک ایرانیان ادا کردند و حق هم همین بود.

٢٠ سال پیش کارشناسان «جایکا»، که یک سازمان مطالعاتی ژاپنی است و زلزله را در جهان بررسی می‌کند، برای مطالعه مقاومت تهران در برابر زلزله به ایران آمدند و سرپرست این گروه هرچه به نتایج نزدیک‌تر می‌شد، هیجان بیشتری از خود بروز می‌داد. تاآنجاکه گفت دیگر از ترس شب‌ها خوابم نمی‌برد و ضعف تهران در مقابل زلزله مرا آزار می‌دهد و واقعا دلم می‌سوزد! «جایکا» نتیجه کار خود را ارائه کرد و نگارنده افتخار ارائه آن را در دولت اصلاحات داشت، هرچند از عاقبت طرح اطلاعی ندارم. آنها به کشورشان رفتند تا در زلزله‌خیزترین کشور جهان شب را با آرامش سپری کنند، حتی اگر زلزله بالای هشت رخ دهد. اما تنها زلزله نیست که تهران در مقابل آن مقاومت نخواهد کرد و خواب را از چشم می‌برد؛ سیل تهدید بزرگ دیگری است که تهران باید برای آن آمادگی داشته باشد. سيل و توفان با پیشرفت تکنولوژی و دانش دیگر حوادث غیرمترقبه نیستند، چون با ابزار دقيق و آموزش و تصویب قوانین پيشرفته، كاهش خسارات‌شان امکان‌پذیر است و ملت‌ها نیز از آن استقبال می‌کنند، همچنان‌كه در استفاده از کمربند ایمنی توسط مردم تجربه قابل‌تكراري كسب شده است که نشان مي‌دهد دولت‌ها مي‌توانند با آموزش و قانون در ايمني زندگي مردم كارساز باشند. سد کرج، که تأمین‌کننده ٣٠ درصد آب شرب تهران است، تا سال ١٣٨٠ گرفتار فاضلاب و ساخت ویلاهای دولتی و خصوصی در اطراف خود  بود. وزارت نیرو دولت اصلاحات همت کرد و با ايستادگي، همه آنها را پاک‌سازی و با دیوار‌کشی اطراف سد، آب شرب شهروندان تهرانی را در محدوده درياچه سد از آلودگي مصون کرد. اما در مسیر رودخانه‌های کرج و لتیان صدها ویلا، تفرجگاه و اخیرا هتل! در بستر و حریم احداث شده است و روزي نيست كه بناي جديدی در اين مسير درحال ساخت نباشد؛ درحالي‌كه همیشه احتمال ایجاد یک سیلاب بزرگ در مسیر این رودخانه وجود دارد و نتیجه آن مصیبتی بزرگ‌تر است که هم جان انسان‌ها را می‌گیرد و هم سرمایه‌های ملی را نابود خواهد کرد. از طرفی روزانه صدها لیتر فاضلاب از همین ساخت‌و‌سازها به رودخانه‌هایی سرازیر می‌شود که آب شرب شهروندان تهرانی را تأمین می‌کنند که حتی در کشورهای هم‌سطح ایران در جهان نیز به‌سادگی از آن نمی‌گذرند، چراکه پای سلامت انسان در میان است. به‌نظر می‌رسد برای التیام بازماندگان حادثه اخیر و صد‌ها حادثه دیگری كه پس از مدت كوتاهي فراموش مي‌شوند، اصحاب رسانه وظیفه دارند به‌عنوان یک موضوع ملی از وزارت نیرو و سازمان حفاظت از محیط زیست بخواهند یک‌بار برای همیشه اعلام کنند بر بستر و حریم این رودخانه‌ها چه می‌گذرد، برای ساماندهی و پیشگیری از ملت چه می‌خواهند و دولت چه برنامه‌اي برای مواجهه با این نوع پدیده‌ها دارد؟ نمی‌توان این حادثه را فقط به‌عنوان «فورس ماژور» در قرارداد بین دولت و ملت مکتوب کرد.

همان‌طوری‌که رئیس‌جمهور دكتر روحانی در جلسه چهارشنبه هفته گذشته هیأت دولت تدبیر تأکید کرد، دولت باید کشور را به ابزار اخطار حوادث تجهیز و همراه با اجرای قوانین، مصونیت جان و مال مردم را تأمین کند. یادمان نرود «مدرنیته» آمده تا روابط میان انسان و طبیعت را، که همزیستی مسالمت‌آمیز داشتند، دگرگون کند. نه آنچنان‌که هرجا آبی روان بود، کشت و کاری کند و هر کجا نبود دست به دعا، کشت دیم خود را حواله آسمان سازد. تکنولوژی می‌خواهد نظام طبیعت را به نفع انسان تغییر دهد و آب را جابه‌جا و هرکجا لازم است آن را مهار کند. خوشبختانه شرایط فعلی می‌تواند به دسترسی کشور به دانش فنی و ابزار تکنولوژی کمک کند. ماهي را هروقت از آب بگيري تازه است، اگر نجنبیم ممکن است ماهی بی‌جان نصیبمان شود!