قلب بافت تاریخی تهران زیر تیغ شهرداری

جمله کوتاه و خبری است؛ اما اهمیت آن در مطرح‌کنندگان این بحث است؛ تصمیم‌گیرانی که مدیریت شهری منطقه‌ای در تهران را در دست دارند،‌ این یعنی درخواست تخریب 64 منزل که هیچ اطلاعاتی از قدمت، ‌موقعیت دقیق قرارگیری و سابقه‌ی تاریخی آن‌ها وجود ندارد،‌ آن‌هم در برگه‌ای که عنوان صورت‌جلسه‌ی 23 خرداد امسال مدیریت شهری منطقه‌ی 12 یعنی قلب بافت تاریخی تهران را با خود به همراه دارد!

از زمان مطرح شدن این بحث، یعنی تصمیم‌گیری در تخریب 64 باب منزل در قرارگاه انضباط اجتماعی که پیش از این «طرح نگین پایتخت» خوانده می‌شد،‌ تاکنون رایزنی‌های زیادی درباره‌ی به دست آوردن نام و اطلاعاتی از این تعداد خانه در شورای شهر انجام شده است،‌ اما گویا هیچ‌کس از آن اطلاعی ندارد!

با همه‌ی این احوال یک بیم وجود دارد، که آن‌چه در قالب کلماتی محدود و گنگ مطرح شده است، به تخریب تاریخی ده سال پیش در عودلاجان برگردد و سابقه‌ای که یک بهانه داشت، تخریب «منقل‌خانه‌ها» و ساماندهی بافتی که به جز درد تا کنون هیچ نکشیده است.

10 سال پیش محمدباقر قالیباف، شهردار کنونی تهران، رییس پلیس تهران بود و بحث برسر «منقل‌خانه‌ها» بود و حالا پس از ده سال او شهردار تهران است و بحث «خانه‌های مجردی» در عودلاجان است…

هشدارهای زیادی در آن زمان مطرح شد؛‌ “عودلاجان متراکم بهانه تغییر بافت تاریخی، عودلاجان بر سر دو راهی،‌ عودلاجان گرفتار میان «سنت» و «مدرینته»، شهرداری بدون نظارت کارشناسان میراث فرهنگی نمی‌تواند عودلاجان را سامان‌دهی کند یا تجربه تلخ خاک‌سفید در عودلاجان تکرار نمی‌شود”

با این وجود آن هشدارها در 10 سال پیش راه به جایی نبردند، هر چند با مطرح شدن نام «منقل خانه‌ها» بحث آسیب اجتماعی و مدیریت شهری را پیش کشیدند و آن‌چه پررنگ شد، بُعد اجتماعی این قضیه بود و تخریب بافتی تاریخی در قلب تهران را هیچ‌کس نشنید، به جز آن‌ها که با این تاریخ آشنا بودند.

سال 1384، شش هکتار بافت تاریخی در عودلاجان را تخریب کردند تا معتادانی را که گاه و بیگاه گذرشان به این بافت می‌افتاد، ساماندهی کنند، و این ساماندهی حالا تبدیل شده به زمینی بایر در وسط بافت عودلاجان و نزدیکی‌های بازارچه عودلاجان، که باز هم مامن معتادان است!

در آن زمان قدیر افروند، معاون وقت حفاظت فنی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران، از نقض آشکار قوانین میراث فرهنگی شاکی بود و به نظر می‌رسید تنها کاری که می‌تواند انجام دهد، گفتن این کلمات بود که؛ «تخریب عودلاجان بدون هیچ‌گونه استعلامی از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران در حالی از سوی شهرداری منطقه 12 تهران صورت می‌گیرد که پیش از این بارها از مسئولان شهرداری خواسته شده بود تا قبل از شروع طرح مورد نظر، مسولان این سازمان را از جزئیات پروژه ساماندهی عودلاجان آگاه کنند.»

در آن زمان افروند گفته بود: «شهرداری این منطقه حق ندارد به بهانه مبارزه با اراذل و اوباش عودلاجان، به جان خانه‌های تاریخی بیفتد و میراث گذشتگان را تخریب کند. مراجع قضایی و شهرداری تهران باید پس از اعلام به مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران به پاکسازی این منطقه می‌پرداختند.» با این وجود پاکسازی‌ها انجام شد تا آن‌چه نامش را ساماندهی «عودلاجان» گذاشته بودند با تخریب 6 هکتار از بافتی تاریخی همراه شود!

اکنون نیز بیم همان اتفاق درست پس از ده سال می‌رود، اتفاقی که این بار هم جان بخشی دیگر از تخریب این بافت تاریخی را می‌گیرد.

حالا هم در راس صورت‌جلسه‌ای که امضا شده کلمات آشنای همان سمت‌ها در 10 سال پیش به چشم می‌خورد؛ ‌شهردار تهران و شهردار منطقه 12 تهران،‌ حتی شنیده می‌شود که امضای سردار رجب‌زاده رییس سابق نیروی انتظامی تهران و رئیس فعلی ستاد مدیریت بحران و رئیس قرارگاه انضباط اجتماعی هم در پایان این صورتجلسه وجود دارد.

اما طرح نگین پایتخت چیست؟ شهرداری تهران با راه‌اندازی یک کمیته و طرحی با عنوان «نگین پایتخت»، که اسم آن را به انضباط اجتماعی تغییر داده‌اند و می‌خواهد در تهران downtown (مرکز تجاری شهر) ایجاد کند.

البته حالا با باز کردن مفهوم کلمات برای ایده‌ی «مرکز تجاری شهری»، به نظر می‌رسد جبران تخریب خانه‌های تاریخی محله عودلاجان از گذشته، حالا ادامه دارد، ‌در ده سال پیش به بهانه حضور معتادان و اصطلاحا منقل‌خانه‌ها کار بالا گرفت و پس از وقفه‌ای ده ساله حالا خانه‌های مجردی جلو افتادند.

بنابراین نخست گزارشی از دستگیری معتادان و افاغنه اعلام می‌شود و سپس درخواست تخریب 55 باب خانه مجردی و بلاصاحب و 9 خانه مجردی با مالک مطرح و در ادامه در حل معضلات اجتماعی در سطح منطقه 12 این طرح را پیش می‌کشند.

حال این انتظار به‌وجود آمده است که امضاکنندگان آن صورت‌جلسه در زمان اجرائی کردن عملیات حذف خانه‌های مجردی منطقه به فکر احتمال وجود خانه‌های تاریخی هم باشند و لودرها را به راحتی از هر خانه و گذری بالا نبرند. خانه‌های تاریخی در بافتی تاریخی که 24 اسفند 1384 در فهرست آثار نلی به ثبت رسیده است.