تغییرات اسکلتی بدن در کار با رایانه

تغییرات اسکلتی بدن در کار با رایانهآنچه امروز در زندگی مدرن رواج یافته، استفاده از رایانه است. علاوه بر بزرگسالان، کودکان و نوجوانان نیز در طول روز وقت زیادی را با این وسیله می‌گذرانند. یکی از ارگان‌هایی که حین کار با رایانه ملزم به استفاده از آن هستیم، سر و گردن است.

ثابت ماندن وضعیت سر و ستون فقرات در طولانی‌مدت در ناحیه گردن، شانه‌ها و دست، درد ایجاد می‌کند. هر چند استفاده از این وسیله اجتناب‌ناپذیر است، اما افراد با رعایت نکاتی می‌توانند عوارض استفاده از این وسیله را کاهش دهند.

دکتر هادی بیک‌پور، فوق‌تخصص جراحی دست و عضو هیات علمی دانشگاه در این باره می‌گوید: شیوع اختلالات اسکلتی ـ عضلانی، بخصوص در ناحیه گردن دیده می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که در حین کار با رایانه، موقعیت سر وگردن را در وضعیت نامناسب قرار ندهیم. نگهداشتن گردن در وضعیت ثابت به مهره‌ها و دیسک‌های گردن فشار می‌آورد و علت بروز انواع اختلالات دیسکی در ناحیه گردن می‌شود. جابه جایی دیسک، تنگی کانال نخاع و فشار به اعصاب دست، شایع ترین مواردی است که در کار با این وسایل دیده می‌شود.

احساس بی‌حسی دست

وی با اشاره به این که دست‌ها یکی از اعضایی است که حین کار با رایانه نقش اصلی دارند، می‌گوید: قرار گیری نامناسب مچ و آرنج در موقعیت نامناسب روی دسته صندلی باعث فشار روی عصب اصلی شده و به مرور در ناحیه دست، بی‌حسی احساس می‌شود. همچنین در زمان کار با موس، به این دلیل که استخوان و مفصل در یک وضعیت ثابت قرار گرفته، دردهای بسیار پیشرفته و حاد در این ناحیه ایجاد می‌شود.

به گفته این متخصص، در حین کار با این وسیله باید کمترین فشار بر گردن و کمر وارد شود. به بیان دیگر، اگر فرد پشت میز رایانه به سمت جلو خم شود، بتدریج باعث افزایش انحنای کمر و در بعضی افراد حالت قوز در ناحیه شانه و گردن می‌شود. همچنین هر اندازه تصاویری که در مانیتور دیده می‌شود، مستقیم باشد و به سمت بالا و پایین حرکت نکند، این عوارض کاهش می‌یابد.

التهاب‌های شانه‌ای

دکتر بیک‌پور می‌گوید: شانه‌ها هم وضعیت مشابهی با دیگر اعضا دارد، به این دلیل که فرد مجبور است هنگام کار عضلاتش را در یک وضعیت ثابت نگه دارد، عضلات و مفصل شانه بتدریج دردناک شده و ممکن است فرد مبتلا به التهاب‌های شانه شود. به طورکلی در هر فعالیت، عضله به کار گرفته شده، تقویت می‌شود، اما عضلاتی که در حالت استراحت هستند، به مرور و در طولانی‌مدت از بین می‌روند و فرد دچار ضعف‌های عضلانی شدید می‌شود.

اخیرا در افراد کم و سن سال دردهای انگشت اشاره و شست شایع شده است، که به دلیل استفاده از صفحه‌کلید موبایل وتبلت است. هنگام بازی‌های رایانه‌ای نیز فرد متوجه درد نمی‌شود، اما انگشتان فشار زیادی را تحمل می‌کنند. دکتر بیک‌پور با اشاره به این موارد می‌گوید: التهاب و ورم مفاصل و دردناک شدن تاندون‌ها در ناحیه مچ و انگشتان بروز می‌کند و در زمان استراحت در این افراد درد خود را نشان می‌دهد. انواع آرتروزها در سنین بالاتر فرد را درگیر می‌کند. در واقع نباید در 20 تا 30 سالگی با این علائم مواجه شویم، اما استفاده نادرست از این وسایل سن این بیماری را به سمت جوانان سوق داده است.

سندرم خروجی قفسه سینه

دکتر مجید انصاری، متخصص پزشکی ورزشی با اشاره به این که افرادی که با رایانه کار می‌کنند ممکن است مبتلا به فرم عصبی سندرم خروجی قفسه سینه شوند، می‌گوید: سندرم خروجی قفسه سینه با تحت فشار قرار گرفتن اعصاب و عروق در ناحیه خروجی فوقانی قفسه سینه ایجاد می‌شود. علائم این سندرم، عموما در ناحیه دست، بازو و مچ و با احتمال کمتر در ناحیه شانه و گردن بروز می‌کند. معمولا درد، کاهش حس، گرفتگی عضلانی یا احساس خواب رفتگی در دست‌ها در فرم عصبی دیده می‌شود. افراد مبتلا، ممکن است، علائم را هنگام استراحت و خواب نیز داشته باشند. گاهی این علائم شبیه سندرم تونل مچ دست است. در افرادی که با رایانه و تبلت برای مدت طولانی و با راستایی قامت نادرست کار می‌کنند، معمولا فرم عصبی این سندرم بروز می‌کند.

البته علل متفاوتی در درگیری فرد به سندرم خروجی قفسه سینه تاثیر‌گذار است. یکی از موارد، علل آناتومیک است یعنی احتمال دارد فرد دچار کوتاهی عضلات یا اختلالات استخوانی در ناحیه خروجی قفسه سینه باشد. مورد دیگر، علل استاتیک مانند راستایی بدن است. در این فرم، معمولا راستای بدن در حالت سر به جلوست و شانه‌ها نیز حالت خمیده و گرد دارد. دکتر انصاری با اشاره به این موارد می‌گوید: افرادی که طولانی مدت پشت میز می‌نشینند، بویژه اگر طرز نشستن و کار کردن‌شان با کیبورد نادرست باشد، ممکن است با چنین مشکلاتی مواجه شوند. با توجه به سبک زندگی غیرفعال، کم‌تحرکی و پشت میز نشینی، به نظر می‌رسد شیوع این سندرم، روند افزایشی دارد.

به گفته این متخصص، در این گروه به دلیل طرز نادرست نشستن، در طولانی‌مدت ضعف عضلات شانه‌ای، تنگی منطقه خروجی فوقانی قفسه سینه ایجاد می‌شود. در این حالت، عناصر عروقی و عصبی، بویژه عضلات و استخوان‌های ناحیه قفسه سینه تحت فشار قرار می‌گیرند و این سندرم ایجاد می‌شود.

درست بنشینید

دکتر انصاری با اشاره به این که یکی از مهم‌ترین نکات برای افرادی که طولانی‌مدت با رایانه کار می‌کنند، حفظ وضعیت صحیح نشستن است، می‌گوید: یعنی کف پا و زانو 90 درجه و پشتی صندلی 90 تا 120 درجه به عقب باشد و سر و گردن در وضعیت مناسبی قرار گیرد. اگر از کنار فرد را نگاه می‌کنیم، راحت روی صندلی نشسته باشد. بهتر این است که گوش در امتداد عمودی شانه قرار بگیرد. محل قرار گرفتن دست‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. بهتر است افراد از صندلی‌هایی استفاده کنند که ارتفاع دسته قابل تنظیم دارند.

از لپ‌تاپ، طولانی‌مدت استفاده نکنید

مشکلی که اخیرا در محیط‌های کاری دیده می‌شود، استفاده از لپ‌تاپ برای مدت طولانی است. لپ‌تاپ‌ها معمولا ارتفاع کافی ندارند و صفحه‌نمایش رایانه نسبت به امتداد افق دید، خیلی پایین است. دکتر انصاری با اشاره به این موارد می‌گوید: معمولا این وسایل، صفحه‌کلید رایانه ارگونومیک ندارند و استفاده از این کیبورد‌ها باعث می‌شود فرد مجبور شود دست‌ها را نزدیک هم قرار دهد. بهتر است فرد به جای این که دست روی میز بگذارد هنگام کار آرنج خود را روی دسته صندلی قرار دهد. به دنبال استفاده طولانی‌مدت از لپ‌تاپ بدون تغییر وضعیت، و خم کردن طولانی سر به جلو، کوتاهی عضلات جلوی گردن و قفسه سینه ایجاد و فرد مستعد ابتلا به این سندرم می‌شود.

توصیه کلی در این زمینه این است که افراد از لپ‌تاپ برای کارهای طولانی مدت استفاده نکنند، چرا که این وسیله ارگونومی لازم برای کاربر ندارد. همچنین با رایج شدن هر چه بیشتر تبلت‌ها و تلفن‌های همراه، توجه هر چه بیشتر به حفظ ارگونومی ضروری به نظر می‌رسد.

حرکات کششی انجام دهید

این متخصص توصیه می‌کند، فرد زمان مشخصی را برای قطع فعالیت و استراحت در نظر بگیرد و از پشت میز بلند شود. بهتر است یک سری حرکات کششی و فعال‌کننده عضلات را انجام دهد. کشش‌های ناحیه قدامی گردن و عضلات و کشش قفسه سینه به رفع خستگی کمک می‌کند. همچنین حرکات اصلاحی برای راستایی بدن مورد نیاز است. پزشک ممکن است برای برطرف کردن این مشکل درموارد خاص از فیزیوتراپی و ورزش درمانی کمک بگیرد. البته مواردی از این سندرم نیز فقط با جراحی درمان می‌شود.