کشف سیاره در سحابی شکارچی

موبنا- این موجوداتِ آزادانه شناور که اجسام دوتایی با جرم مشتری یا جامبوس (Jumbos) نامیده شده‌اند، در تصاویر دیدنی که توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب گرفته شده، قابل‌رویت هستند. این اجرام برای ستاره بودن بسیار کوچک هستند، اما با تعریف مرسوم از سیاره نیز در تضاد هستند، چون در مدار ستاره مادر نیستند.

به نظر می‌رسد این کشف، نظریه‌های موجود در مورد شکل‌گیری ستاره‌ها و سیاره‌ها را هم با مشکل مواجه کند، نظریه‌هایی که استدلال می‌کنند شکل‌گیری اجرامی به اندازه مشتری از طریق فرآیندی که موجب به وجود آمدن ستاره‌ها درون ابرهای گاز و غبار موجود در یک سحابی شود، غیرممکن است.

پروفسور مارک مَک‌کاگرین، مشاور ارشد علم و اکتشاف در آژانس فضایی اروپا (ESA) گفته است این مشاهدات پس از این اجام شدند که داده‌های تلسکوپ‌های زمینی به وجود این گروه مرموز از اشیاء اشاره کرده بودند.

«ما به دنبال این اشیاء بسیار کوچک بودیم و آن‌ها را یافتیم. ما آن‌ها را به کوچکی یک جرم مشتری، حتی نیمی از جرم مشتری در حالی که آزادانه شناور بودند و به یک ستاره نچسبیده بودند، یافتیم. فیزیک می‌گوید شما حتی نمی‌توانید اجسام به این کوچکی را بسازید. ما می‌خواستیم ببینیم آیا می‌توانیم فیزیک را به چالش بکشیم؟ فکر کنم توانستیم. این خوب است!»

به نظر می‌رسد این اجرام داغ و گازدار از نظر ترکیب مانند سیارات باشند که تجزیه و تحلیل، بخار و متان را در جو آن‌ها نشان می‌دهد، اما آن‌ها از نظر فنی سیاره نیستند. محققان نام اجرام دوتایی با جرم مشتری را برای آن‌ها انتخاب کردند، چون از میان صدها جرم سیاره‌مانند شناسایی‌شده، ده‌ها جرم جفت بودند.

مک کاگرین می‌گوید: «بیشتر ما وقت نداریم خودمان را درگیر بحث بر سر این کنیم که سیاره چه چیزی هست و چه چیزی نیست.»

جامبوها حدود ۱ میلیون سال سن دارند یعنی از نظر نجومی نوزاد به حساب می‌آیند و دمای سطح آن‌ها تقریباً ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد است. با این حال، بدون ستاره‌ی میزبان، آن‌ها به سرعت سرد می‌شوند و قبل از سرد شدن بسیار زیاد، برای مدت کوتاهی دمای‌شان به محدوده قابل‌سکونت می‌رسد. با این حال، به عنوان غول‌های گازی، سطوح آن‌ها حتی در طول دوره معتدل کوتاه خود، آب مایع را در خود جای نمی‌دهد، به این معنا که آن‌ها احتمالاً کاندیدای قدرتمندی برای میزبانی از حیات بیگانه نیستند.

مشاهدات در حال حاضر روی سحابی شکارچی متمرکز است که با چشم غیرمسلح به شکل ستاره صورت فلکی شکارچی دیده می‌شود. با فاصله ۱۳۴۴ سال نوری از زمین، این نزدیکترین منطقه تشکیل ستارگان عظیم به زمین است و در جدیدترین تصاویر با ابرهای گاز و غبار در حال چرخش، انفجارها و پرتوهای ستاره‌ای دیده می‌شود.

ستارگان زمانی شکل می‌گیرند که ابرهای غبار و گاز در یک سحابی، سرد شوند، به تدریج تکه‌تکه شوند و در نهایت تحت گرانش خود فرو بریزند. کوچکترین ستارگان حدود ۸۰ برابر جرم مشتری هستند که هسته زیر آن به اندازه کافی متراکم نیست که هیدروژن در هم آمیزد، اما اجرام کوچکتر می‌توانند از طریق همین فرآیند به هم بپیوندند، از جمله کوتوله‌های قهوه‌ای درخشان که گاهی ستاره‌های شکست‌خورده نامیده می‌شوند. اما پیش‌بینی‌های نظری حاکی از آن است که حد اقل جرم برای جسمی که از طریق یک فروپاشی گرانشی ستاره‌مانند شکل می‌گیرد، حدود سه تا هفت برابر  جرم مشتری است.

گاهی‌اوقات اجرام کوچک‌تر با برد آزاد دیده شده‌اند، اما روشن نیست که آیا در محل شکل گرفته‌اند یا از یک دیسک سیاره‌ای اطراف ستاره‌ای دیگر به بیرون پرتاب شده‌اند. توضیح آخرین مشاهدات چالش برانگیزتر است، زیرا از میان صدها جرم یافت‌شده تقریباً به اندازه مشتری، ده‌ها جرم مورد به صورت جفت هستند. چگونه می‌توانید دو چیز را از مدار یک ستاره به بیرون پرتاب و وارد یک فعل و انفعال پرهرج و مرج کنید و دوباره آن‌ها را وارد به بهم چسبیدن کنید؟

پروفسور متیو بیت، رئیس اخترفیزیک دانشگاه اکستر که در این تحقیق مشارکت نداشته، گفته است: «نمی‌دانم چگونه تعداد زیادی از اجرامی را که آن‌ها دیده‌اند توضیح دهم. به نظر می‌رسد ما در تمام نظریه‌هایی که تاکنون ارائه کردیم به یک چیز توجه نکردیم. به نظر می‌رسد مکانیزمی وجود دارد که این اشیاء را شکل می‌دهد، مکانیسمی که ما هنوز به آن فکر نکرده‌ایم.»

«کشف چنین چیزی بسیار نادر است. در دهه گذشته، بسیاری از ما فکر می‌کردیم شکل‌گیری ستاره‌ها را به خوبی درک می‌کنیم. بنابراین این کشف بسیار بسیار شگفت‌انگیز است و ما چیزهای زیادی از آن یاد خواهیم گرفت.»

پروفسور آنتونی ویتوُرث، اخترفیزیکدان دانشگاه کاردیف، این مشاهدات را «نتیجه‌ای شگفت‌انگیز» توصیف کرد. حدس پروفسور ویتورث این است که اشیاء دوتایی ممکن است درون یک دیسک شکل گرفته باشند و سپس به صورت جفت به بیرون پرتاب شده باشند. این امر مستلزم تعامل با ستاره‌های دیگر در میدان متراکم ستاره شکارچی است. «در اصل همه چیز ممکن است و جای تامل زیادی وجود دارد!»

فرادید