سفری به دنیای بزرگترین زیستگاه گیاه‌شناسی محصور جهان
شاید سفر به جنگل‌های بارانی که از آنها به عنوان ریه‌های زمین یاد می‌شود، یا دیدن بدبوترین گل جهان برای همه امکانپذیر نباشد، اما پروژه “ایدن” در جنوب غربی انگلیس، تجربه متفاوتی را برای گردشگران از سراسر دنیا فراهم کرده است.
موبنا-احتمالا شما هم نام “باغ‌های معلق بابل” (Hanging Gardens of Babylon) به عنوان یکی از عجایب هفت‌گانه را شنیده باشید. در برخی از متون بازمانده از عهد باستان اینطور روایت شده که در حدود ۶۰۰ سال پیش از میلاد، دختر هوخشتره (پادشاه ماد) با بخت‌النصر (پادشاه امپراتوی بابل) ازدواج کرد تا میان دو قوم صلح پایدار برقرار شود.
سرزمین ماد، سرزمینی سرسبز و کوهستانی و پوشیده از گیاهان و درختان مختلف بود، ولی سرزمین بابل در منطقه‌ای مسطح و فلاتی خشک قرار داشت. آمیتیس، همسر بخت‌النصر به دلیل دوری از سرزمین خوش آب و هوای ماد، دچار بیماری و افسردگی می‌شود.
بخت‌النصر برای بهبود حال همسرش دستور می‌دهد که باغ‌های معلق بابل که شامل تراس‌های چندطبقه پوشیده از گیاهان مختلف هست، احداث شوند تا به نوعی، فضای سبز سرزمین ماد را شبیه‌سازی کند.
البته روایت‌های دیگری هم در مورد زمان و علت ساخته شدن باغ‌های معلق بابل مطرح شده که هیچ‌کدام به صورت قطعی، تایید نشده است. موقعیت مکانی دقیق باغ‌های معلق بابل به دلیل باقی نماندن بقایای آن نیز مشخص نیست.
این مقدمه را مطرح کردیم تا به پروژه جذابی اشاره کنیم که در آن، گیاهان از آسیای جنوب شرقی، آفریقا و مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی به انگلیس منتقل شده‌اند تا محیط مدیترانه‌ای و جنگل‌های بارانی را برای ساکنان قاره سرسبز اروپا در یک گلخانه غول‌پیکر شبیه‌سازی کنند.
“پروژه ایدن” (Eden Project) به عنوان بزرگترین پروژه گلخانه‌ای جهان، گلخانه غول‌پیکرِ چندگنبدی حاوی گیاهانی از مناطق مختلف کره زمین است که علاوه بر کاربردهای علمی، پژوهشی و آموزشی، به یک جاذبه گردشگری مهم در انگلیس تبدیل شده است.
بزرگترین زیستگاه گیاه‌شناسی محصور جهان (world’s largest enclosed botanical habitat) در منطقه “کورنوال” در جنوب غربی انگلیس، در محل یک معدن قدیمی و متروکه ۱۶۰ ساله احداث شده است.
طراحی و معماری
این پروژه توسط “تیم اسمیت” (Tim Smith) و “جاناتان بال” (Jonathan Ball) طراحی شد و گروه معماری به رهبری “نیکلاس گریمشاو” (Nicholas Grimshaw)، اجرای این پروژه عظیم را انجام داد.
ایده اولیه “پروژه ایدن” به سال ۱۹۹۶ بازمی‌گردد و ساخت آن از سال ۱۹۹۸ آغاز شد. بخش نخست این پروژه در سال ۲۰۰۰ افتتاح شد و نخستین گیاهان در سپتامبر همان سال به این منطقه منتقل شدند، اما افتتاح کامل مجموعه تا مارس سال ۲۰۰۱ به طول انجامید.
این مجموعه شامل دو گلخانه گنبدی‌شکل و حباب‌مانند عظیم است که هرکدام شبیه یک بیوم طبیعی (natural biome) هستند و هزاران گونه گیاهی مختلف از سرتاسر جهان را در خود جای داده است.
در ساخت این گنبدهای عظیم از شیشه استفاده نشده است. این گنبدها از صدها سلول “اتیلن تترا فلوئورواتیلن” (ETFE) شش‌ضلعی و پنج‌ضلعی تشکیل شده است.
این مواد پلیمری بسیار قوی، مستحکم و سبک وزن هستند و داربست‌های فولادی لوله‌ای‌شکل، از این ساختار عظیم پشتیبانی می‌کند.
ساختار مجموعه
این ساختارهای حباب‌مانند و گنبدی‌شکل، بیوم (Biome) نامیده می‌شوند.
“بیوم” بزرگتر که شامل چند سازه گنبدی‌شکل مجاور هم است، محیط جنگل‌های بارانی (rainforest environment) را شبیه‌سازی می‌کند و می‌توان گفت که بزرگترین جنگل بارانی سرپوشیده در جهان است.
در بیوم دوم نیز که به همین شکل ساخته شده، محیط مدیترانه‌ای (Mediterranean environment) شبیه‌سازی شده است.
در بخش خارجی این مجموعه نیز یک باغ گیاه‌شناسی احداث شده است که گیاهان و جانوران بومی بریتانیا در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارند.
در این گلخانه‌های عظیم، بیش از یک هزار گونه گیاهی از آسیای جنوب شرقی، آفریقا و مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی از جمله درختان کاکائو و موز، همچنین گل کمیاب “تیتان آروم” (Titan arum) که فقط دو روز در سال گل می‌دهد و به بوی بدش معروف است، نگهداری می‌شوند.
اما باید به این نکته هم اشاره کرد که انتقال گیاهان از زیستگاه اصلی به این گلخانه‌های عظیم در انگلیس، با مخالفت و اعتراض فعالان محیط زیست روبرو شده است.
بجز آب مخصوص آشامیدن، آب فراوان مورد نیاز برای ایجاد شرایط مرطوب جنگل‌های بارانی و همچنین برای سرویس‌دهی به سرویس‌های بهداشتی همگی از طریق آب باران ضدعفونی‌شده است که در بخش‌های مختلف این مجموعه جمع‌آوری می‌شود، تامین می‌شود.
همچنین برای تامین انرژی برق مورد نیاز این مجموعه، از توربین‌های بادی متعددی که در منطقه “کورنوال” احداث شده‌اند، استفاده می‌شود.
در دسامبر ۲۰۱۰ پروژه ایدن، مجوز ساخت یک نیروگاه برق زمین گرمایی را دریافت کرد که تقریباً ۴ مگاوات برق تولید می‌کند. این پروژه شامل گرمایش زمین‌گرمایی و برق زمین گرمایی است.
اهداف تاسیس و برنامه‌های آموزشی
هدف اصلی پروژه ایدن، آموزش و توانمندسازی در حوزه محیط زیست با تمرکز بر وابستگی متقابل گیاهان و مردم است. در این پروژه تلاش شده است ارتباط متقابل موجودات زنده با یکدیگر آموزش داده شده و قدرت فعالیت‌هایی که مردم می‌توانند برای محافظت از سیاره زمین انجام دهند، نشان داده شود.
برگزاری نمایشگاه‌های گل و گیاه، برگزاری دوره‌های کوتاه مدت باغبانی، آموزش به کودکان درخصوص گیاهان، از جمله برنامه‌های جانبی است که در این مجموعه برگزار می‌شود.
“پروژه ایدن” علاوه بر کاربردهای علمی، پژوهشی و آموزشی، به یک جاذبه گردشگری مهم در انگلیس تبدیل شده است و از زمان افتتاح، بیش از یک میلیارد پوند به اقتصاد منطقه کمک کرده است.
با گذشت بیش از دو دهه از زمان افتتاح پروژه ایدن، بیش از ۲۲ میلیون نفر بازدیدکننده داخلی و خارجی از این مجموعه بازدید کرده‌اند. سالانه بیش از ۵۰ هزار نفر دانش‌آموز از بزرگترین زیستگاه گیاه‌شناسی محصور جهان بازدید کرده و در دوره‌های آموزشی که در این مجموعه برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند.
برنامه‌های آتی
مسئولان پروژه ایدن با هدف جذب مخاطب بیشتر، قصد دارند در ماه ژوئیه آینده (تیرماه ۱۴۰۲)، فضای بازی جدیدی را در محوطه بیرونی این مجموعه افتتاح کنند.
این طرح که زمین بازی طبیعت (Nature’s Playground) نامیده می‌شود، در زمینی به مساحت ۵۰۰ مترمربع احداث شده و دارای یک ساختار عظیم به شکل درخت است که درخت زندگی (Tree of Life) نام‌گذاری شده است و شامل وسایل بازی از جمله سرسره، تاب، آب بازی، تورهای معلق و یک معدن خاک رس مینیاتوری است.
کودکان می‌توانند از این ساختار درخت‌مانند بالا رفته و مناطق اطراف را از بالای آن تماشا کنند. هدف از این اقدام، ارتباط هرچه بهتر کودکان با طبیعت؛ کمک به رشد ذهنی، جسمی و عاطفی کودکان؛ گسترش تخیل و درگیر شدن با دنیای اطراف و در عین حال، کسب تجربه‌ای هیجان‌انگیز و فراموش‌نشدنی عنوان شده است.
یکی دیگر از برنامه‌های آتی، “پروژه ایدن مورکامب” (Eden Project Morecambe) است که پیش از این با نام Eden Project North شناخته می‌شد.
این پروژه با تمرکز بر محیط زیست دریایی، با پشتیبانی تیم پروژه در کورنوال همراه با شرکای محلی از جمله دانشگاه لنکستر در شهر ساحلی مورکامب در منطقه لنکشایر اجرا می‌شود.
منابع:
edenproject.com
cnn.com
wikipedia.org
worldatlas.com
discoveryuk.com
interestingengineering.com
ایسنا
