درد فانتوم یا درد خیالی چیست؟

موبنا – افرادی که تجربه قطع عضو (از دست دادن اندام) داشته اند، ممکن است دچار درد فانتوم یا درد خیالی نیز شده باشند. هرچند این درد به گونه ای دریافت و احساس می شود، اما به نظر می رسد که در قسمت گم شده بدن اتفاق می افتد. گفتنی است که چنین وضعیتی به طور معمول خود به خود و به تدریج از بین می رود.

در این میان حتی برخی از افراد درد باقی مانده اندام در قسمت به جای مانده از یک عضو قطع شده را گزارش کرده اند. انواع مسکن های بدون نیاز به نسخه و روشی به نام آینه درمانی می توانند درد خیالی را کاهش دهند.

درد اندام خیالی چیست؟

پس از قطع عضو برخی از افراد در قسمتی از اندام که دیگر وجود خارجی ندارد، احساس درد را تجربه می کنند. این احساس درد، درد اندام فانتوم نام دارد و گویی کاملا واقعی است. قسمت فانتوم نیز به محل درد اشاره دارد: اندام از دست رفته یا بخشی از اندام (مانند انگشتان دست یا پا).

شدت درد اندام فانتوم از خفیف تا شدید متغیر است و می تواند چند ثانیه، ساعت، روز یا حتی بیشتر طول بکشد. این حالت ممکن است پس از قطع عضو پزشکی (برداشتن بخشی از اندام با جراحی) یا به دنبال قطع عضو تصادفی رخ دهد. در مجموع خبر خوشحال کننده این است که درد فانتوم قابل مدیریت است. لازم به ذکر است تمامی نکاتی که در این خصوص در اختیار علاقه مندان قرار می گیرند، با استناد به مقالات منتشر شده توسط کلینیک کلیولند جمع آوری شده اند و از این طریق قابل دسترسی هستند.

اما درد فانتوم تا چه اندازه متداول است؟ به گفته محققان معمولا 8 نفر از هر 10 بیماری که تجربه قطع اندام دارند، با درد خیالی نیز رو به رو می شوند. هرچند ممکن است شدت آن از هر شخص به شخص دیگر متفاوت باشد.

تفاوت بین درد اندام خیالی و درد باقیمانده اندام چیست؟

درد اندام خیالی: فرد دچار حالتی می شود که گویی هنوز هم اندام از دست رفته بخشی از بدن است. هرچند درد به معنا و مفهوم همیشگی وجود ندارد اما شخص یک سری احساسات خیالی را تجربه می کند و ممکن است فراموش کند که بخشی از اندام وی از دست رفته است. برای مثال درست مانند آن که یکی از پاهای بیمار قطع شده و وی سعی می کند تا روی هر دو پای خود راه برود.

درد باقیمانده اندام: این درد قسمت باقیمانده اندام که در آن قطع عضو رخ داده است را تحت تاثیر قرار می دهد. درد باقیمانده اندام اغلب یک دلیل پزشکی مانند آسیب عصبی یا فشار روی عصب دارد. تقریبا از هر 10 نفر 7 نفر چنین وضعیتی را تجربه می کنند.

چه چیزی باعث درد فانتوم می شود؟

درد فانتوم معمولا بلافاصله پس از از دست دادن اندام رخ می دهد. گفتنی است که ممکن است سه تا شش ماه طول بکشد تا زخم پس از قطع عضو بهبود یابد. این درد به ندرت ماه ها یا سال ها بعد از قطع عضو ظاهر می شود.

متخصصین بر این باور هستند که درد خیالی ناشی از مختل شدن سیگنال های سیستم عصبی، به ویژه بین نخاع و مغز است. هنگامی که عضوی از بدن قطع می شود، اتصالات عصبی از محیط به مغز در جای خود باقی می مانند. در نتیجه مغز ممکن است اطلاعات دریافتی را به اشتباه تفسیر یا سیگنال ها را به عنوان احساس درد پردازش کند.

عوامل خطر برای درد اندام خیالی چیست؟

هرکسی که قطع عضو شده ممکن است دچار درد فانتوم شود. همچنین دریافت درد در افرادی که از پروتز استفاده نمی کنند، معمولا شدیدتر است.

این عوامل ممکن است باعث درد اندام فانتوم شوند:

– آنژین (درد قفسه سینه به دلیل ورود اکسیژن ناکافی به قلب)

– تغییرات دما یا فشار هوا

– یبوست

– زونا (هرپس زوستر)

– رابطه جنسی یا لمس فیزیکی

– استعمال سیگار

– استرس

علائم درد اندام خیالی چیست؟

علائم درد فانتوم ممکن است زودگذر باشند یا برای روزها ادامه یابند. به طور معمول طی شش ماه اول پس از از دست دادن اندام، شدت و تکرر درد کاهش می یابد. با این حال، موارد نادری نیز وجود دارند که حتی تا دو سال پس از قطع عضو همچنان با درد فانتوم دست و پنجه نرم می کنند.

درد فانتوم ممکن است به یکی از حالات زیر خود را نشان دهد:

– سوزش یا درد

– نیشگون

– خارش یا سوزن سوزن شدن

– احساسی مشابه چاقو خوردن

– درد ضربان دار

– درد پیچشی

درد اندام خیالی چگونه درمان می شود؟

درمان درد اندام فانتوم بر کاهش علائم آزاردهنده آن تمرکز دارد. روش های موثر عبارت اند از:

– داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) یا مسکن‌ های تجویزی

– داروهای ضد افسردگی

– داروهای ضد تشنج

– مسدود کننده های گیرنده بتا

– شل کننده های عضلانی

در این میان درمان هایی که تکانه های الکتریکی را به اعصاب، مغز یا نخاع ارسال می کنند نیز ممکن است به کاهش درد کمک کنند:

– تحریک عصبی

– تحریک نخاع

– تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)

آینه درمانی برای درد اندام فانتوم چگونه است؟

مطالعات نشان می دهند که آینه درمانی می تواند به کاهش درد فانتوم کمک کند. طی این درمان، شما دائما اندام سالم را در آینه می بینید و در عین حال حدودا 20 دقیقه در روز تمرینات حرکتی انجام می دهید. این بازتاب مغز را فریب می دهد تا تصور کند که دو اندام سالم وجود دارد.

با گذشت زمان، مغز این اطلاعات را رمزگذاری می کند. ممکن است لازم باشد تمرینات را تکرار کنید تا دردتان کاهش یابد. از آن جایی که مغز فکر می کند هیچ یک از اندام ها گم نشده اند، دردی هم در اندام فانتوم احساس نخواهد شد. یک فیزیوتراپیست می تواند به بیمار در تسلط بر این تمرین کمک کند.

 منبع: عصرایران