چگونه بفهمیم معتاد دیجیتال هستیم یا نه؟

سواد زندگی؛ توسعه توانمندی های فردی/ سید محمدمهدی شهیدی – از ورود گوشی های هوشمند به زندگی ما کمتر از ده سال می گذرد با این حال آن ها امروز به یکی از ضروریات زندگی روزانه ما تبدیل شده اند طوری که بسیاری از ما اولین کاری که پس از بیدار شدن از خواب انجام می دهیم چک کردن گوشی های تلفن است.

در آغاز آمدن گوشی های هوشمند و فناوری های دیجیتال برخی نوید می دادند که با این ابزارهای نوین اوقات فراغت بیشتری برای انسان ها فراهم می شود و حال خوش افراد فزونی می گیرد. امروز اما تمام جوامعی که این ابزارها در آن ها گسترش یافته اند با پدیده ای مواجه اند که به آن اعتیاد دیجیتال می گویند. البته این چندان عجیب نیست پیش‌تر کارشناس طراحی گوگل، تریستان هریس، گفته بود که «گوشی‌های هوشمند طوری ساخته شده‌اند که اعتیادآور باشند».

محققان دانشگاه ایالتی kent با بررسی روزانه استفاده از تلفن همراه، میزان اضطراب، نمودار عملکرد تحصیلی و میزان شادی شرکت‌کننده‌ها را اندازه‌گیری کردند.

این پژوهشگران پس از گردآوری اطلاعات اظهار داشتند: کاربرانی که به میزان بالایی از تلفن‌های هوشمند خود استفاده می‌کردند در مقایسه با سایر همسالانی که کمتر از گوشی استفاده می‌کردند، از نظر عملکرد تحصیلی رتبه پایین‌تر، اضطراب بالاتر و میزان کمتر رضایت از زندگی (شاد بودن) را گزارش کردند. .

اعتیاد دیجیتال چیست و چه نشانه هایی دارد

چک کردن مداوم مطالب در شبکه های اجتماعی  و به روز رسانی آن ها و یا چک کردن پروفایل سایر افراد برای بیش از 2 ساعت در روز از مصادیق اعتیاد به شبکه های اجتماعی است.

برخی نشانه های اعتیاد دیجیتال به این شرح است:

1-      اگر پس از بیدار شدن اول گوشی تان را چک می کنید

2-      اگر وقتی گوشی همراه تان نیست احساس تنهایی می کنید

3-      اگر موقع کار کردن با گوشی متوجه گذر زمان نمی شوید

4-      اگر گوشی تلفن تان اولویت اول را دارد

5-      اگر احوال پرسی از  طریق شبکه های اجتماعی را به احوال پرسی حضوری ترجیح می دهید

6-      اگر زمان استفاده از تلفن همراه به تدریج افزایش می یابد

7-      اگر از هر فرصتی برای چک کردن تلفن تان استفاده می کنید

8-      اگر موقع غذا خوردن تلفن تان همراهتان است

9-      اگر علاقه دارید خیلی سریع به پیام ها پاسخ دهید

10-    اگر موقع خوابیدن گوشی را با خود به رختخواب می برید

اعتیاد دیجیتال با ما چه می کند؟

شاید فکر کنید که وابستگی به تلفن هموشمند و شبکه های اجتماعی چه اشکالی دارد؟ مگر نه این است که در عصر اطلاعات باید آنلاین و به روز باشید؟

تحقیقات بسیاری در آمریکا و اروپا روی آسیب های ناشی از اعتیاد دیجیتال صورت گرفته است و نتایج آن نشان می دهد مهمترین آسیب های ناشی از اعتیاد دیجیتال عبارتند از:

بروز نارضایتی از خود:  یکی از آسیب های اعتیاد دیجیتال و حضور مدام  در در شبکه های اجتماعی مقایسه زندگی خود با دیگران و در نتیجه احساس نارضایتی از زندگی خود است.

طبعا دیگران عمدتا لحظات شاد و اوقات خوب خود را در شبکه ها به اشتراک می گذارند و این موجب می شود زندگی ما در مقابل آن رنگ ببازد و ما احساس نارضایتی از خود داشته باشیم.

در یک نظر سنجی توسط محققان انگلیسی، 52 درصد از کاربران فضاهای مجازی اعلام کرده اند که از سبک زندگی خود ناراضی هستند و زندگی از نظر آنها ناعادلانه است ضمن این که این افراد درجاتی از کاهش اعتماد به نفس را حس می کنند.

ایجاد استرس: بسیاری از پزشکان علائمی چون استرس، افسردگی و برخی اختلالات روانی را در افرادی مشاهده کرده اند که مدت زیادی در شبکه های اجتماعی حضور دارند.
در این حالت فرد ارتباط چهره به چهره را کم کم از دست می دهد، به انزوا کشیده می شود، از هم ‌صحبتی با دوستان پرهیز می کند و در نهایت به حالاتی نظیر خجالت، اضطراب و استرس مبتلا خواهد شد.

کاهش سواد عاطفی و روابط انسانی: دانیل گلمن در کتاب تمرکز می نویسد که کودک در تعامل و گفتگو و کنش‌ها و واکنش‌ها با دیگران می‌تواند مهارت‌های ارتباطی را آموخته و آنها را بکار بگیرد در حالی که تحقیقات نشان داده‌اند کودکان و نوجوانانی که بسیار زیاد با شبکه‌های اجتماعی سروکله می‌زنند سواد عاطفی پایینی دارند. چون با آدم‌های دیگر ارتباطِ زیادی ندارند.
آن ها نمی‌توانند نشانه‌های رفتاری و احساسی دیگران را تشخیص بدهند و این به کاهش بیش‌ازپیشِ ارتباطات انسانی آنها منتهی می‌شود. درحالی که این کودکان یا نوجوانان در اجتماعات و ارتباطات دیجیتال به خوبی با شخصِ دیگری ارتباط می‌گیرند.

  بررسی تاثیر شبکه های اجتماعی روی روابط افراد در دنیای واقعی، نشان می دهد که افراد وابسته به شبکه های اجتماعی به تدریج در ارتباطات واقعی و چهره به چهره دچار ضعف و کاهش اعتماد به نفس می شوند. یکی از محققین موسسه تکنولوژی ماساچوست تحقیقات گسترده ای را در زمینه اثر شبکه های اجتماعی بر روابط افراد انجام داده و به این نتیجه رسیده است که شبکه های اجتماعی، موجب تضعیف روابط انسانی می شود. همچنین وال استریت ژورنال گزارش می دهد که از هر 5 ازدواج یکی از آن ها به وسیله فیسبوک دچار مشکل شده است.

سم زدایی دیجیتال

  سم زدایی دیجیتال عبارت است از دوره‌ای که طی آن شخص معتاد به وسایل الکترونیک (به ویژه اینترنت) از رایانه و گوشی هوشمند، خود را دور نگه می‌دارد. این دوره سبب می‌شود تا استرس کم‌تر شود و تعاملات اجتماعی نیز به سطح فیزیکی و واقعی بیاید.

بدیهی است که عادت های بد که در طول زمان ایجاد شده اند یک شبه به عادت های خوب تبدیل نمی شوند. کاهش وابستگی به موبایل هوشمند و شبکه های اجتماعی نیز نیازمند آگاهی و پذیرفتن مساله در گام اول و برنامه ریزی متناسب و معقول با توجه به شرایط هر فرد انجام شدنی است. در این راه توصیه های کاربردی زیر می تواند به تدریج و با مداومت به ما کمک کند که وضعیت را تحت کنترل خود در آوریم.

1) برای استفاده از گوشی محدودیت بگذارید

برنامه ای برای خودتان تنظیم کنید که بر اساس آن میزان استفاده از گوشی و شبکه های اجتماعی را مدیریت کنید. مثلا تا یک ساعت بعد از بیدار شدن، از گوشی‌تان استفاده نکنید. یا پس از بازگشت به خانه تا یک ساعت و زمان صرف غدا گوشی را خاموش کنید.

نکته: این که چه زمانی را بدون گوشی سر می‌کنید خیلی مهم نیست؛ مهم این است که یک برنامه زمانی را برای خود مشخص کنید و به آن وفادار بمانید (برای وفادار ماندن می توانید همسر و فرزندتان را از برنامه مطلع کنید و از آن ها بخواهید که شما را پشتیبانی کنند).

2) در خواندن و پاسخ دادن به پیام ها تاخیر بیندازید

خود را موظف ندانید که به همه پیام ها، فورا جواب بدهید. یک یا دو زمان خاص و کوتاه در روز برای بررسی پیام ها و ایمیل هایتان در نظر بگیرید و خارج از آن، سراه پیام ها نروید. همچمنین   نوتفیکیشن  شبکه های اجتماعی را غیر فعال کنید.

3) برای گوشی جایگزین پیدا کنید

 اگر دریافتید که دلیل استفاده از گوشی همراه برای شما نوعی آرامش ایجاد می کند، به راه‌های جایگزین دیگری برای ایجاد آرامش فکر کنید. اگر به دلیل خستگی یا نگرانی سراغ گوشی می‌روید، بهتر است که روش‌های مراقبه و تن‌آرامی(Relaxation)  و تمرکز و  ذهن آگاهی (Mindfulness) را تمرین کنید که به شما کمک می‌کنند که ارتباط بهتری با بدن و دنیای اطرفتان برقرار کنید.

      4) روزانه چند ساعت گوشی هوشمند و شبکه اینترنت تان را کاملاً خاموش کنید

5) آخر هفته ها گوشی تان را خاموش کنید

 6) هر از گاهی، به مدت چند روز، از دنیای مجازی به طور کامل منفک شوید.