دلفی یک روش کاربردی برای همفکری!

مجله آنلاین موبنا – از دلفی به عنوان تکنیک هم اندیشی خبرگان نیز نام می برند. شرایطی که با حضور افراد متخصص در یک حوزه به نتیجه گیری های علمی و هدفمند و البته به نوعی پیش بینی گونه هم منتج می شود.

اعتبار روش دلفی نه به‌شمار شرکت کنندگان در پژوهش که به اعتبار علمی متخصصان شرکت‌کننده بستگی دارد.

روش دلفی فرایندی ساختار یافته برای جمع‌آوری و طبقه‌بندی دانش موجود در نزد گروهی از کارشناسان و خبرگان است که از طریق توزیع پرسشنامه‌هایی در بین این افراد و بازخورد کنترل شده پاسخ‌ها و نظرات دریافتی صورت می‌گیرد.

هدف اصلی دلفی، پیش بینی آینده بود، اما در زمینه های تصمیم گیری و افزایش اثربخشی آن، قضاوت، تسهیل حل مسئله، نیازسنجی، هدفگذاری، کمک به برنامه ریزی، تعیین اولویت، پیش بینی آینده، خلاقیت، سازمان دهی ارتباطات گروهی، جمع آوری گروهی اطلاعات، آموزش گروه پاسخ دهنده، تعیین سیاست ها، تخصصیص منابع و اجماع یا توافق گروهی نیز بکار می رود.

شرکت کنندگان در تحقیق دلفی معمولا ( اما محدودیت خاصی ندارد)از 5 تا 20 نفر را شامل می‌شوند.

معمولاً پژوهش دلفی با یک پرسشنامه که توسط یک تیم کوچک طراحی شده و به گروه بزرگ‌تری از متخصصان فرستاده می‌شود، آغاز می‌شود. پرسشنامه‌ها به طریقی تنظیم می‌شوند که این امکان به وجود آید تا مخاطبین ضمن استنباط و درک مسئله مطرح شده، واکنش‌های فردی خود را بروز دهند. وقتی پرسشنامه‌ها برگشت، طیف پاسخها و دلایلی که متخصصان برای پاسخهایشان بیان کرده‌اند مورد بررسی قرار گرفته و خلاصه نویسی می‌شوند. در این مرحله مواردی که مرتبط با اهداف زمینهٔ تحقیق نباشد حذف و از این طریق از مسایل منفی رایج در تعاملات داخل گروهی (مرتبط با حوزه روانشناسی اجتماعی) اجتناب می‌شود. پس از آن، گزارش خلاصه برای متخصصان فرستاده می‌شود. متخصصان اجازه دارند که پاسخهایشان را بر اساس نتایج تغییر دهند و این نتایج دور دوم مجدداً مورد ارزیابی محققان قرار می‌گیرد. بدین طریق در طول زمان و با پیشرفت کار، دیدگاه‌های مخاطبین با موضوع مطروحه تطابق خواهد یافت. این فرایند ادامه می‌یابد تا اینکه اجماعی در مورد نظرات حاصل شود یا مشخص شود که متخصصان به توافق نرسیده‌اند.

طبق نظر فاولز(Fowles, 1978)، عدم افشای هویت، بازخورد کنترل شده و پاسخ‌های مبتنی بر آمار مهم‌ترین مشخصه‌های دلفی هستند.

فاول مراحل زیر را پیشنهاد کرده‌است:

1. تشکیل تیم اجرا و نظارت بر انجام دلفی

2. گزینش یک یا چند هیئت (پنل) جهت شرکت در فعالیت‌ها. اعضاء این هیئت‌ها معمولاً کارشناسان و خبرگان قلمرو پژوهش هستند.

3. راه اندازی فعالیت‌های تنظیم پرسش نامه برای دور اول

4. بررسی پرسش نامه از دید نوشتاری (رفع ابهامات استنباطی و…)

5. ارسال نخستین پرسش نامه به اعضاء هیئت‌ها

6. واکاوی پاسخ‌های رسیده در دور نخست

7. آماده کردن پرسش نامهٔ دور دوم (با بازنگری‌های مورد نیاز)

8. ارسال پرسش نامهٔ دور دوم برای اعضاء هیئت‌ها

9. واکاوی پاسخ‌های رسیده در دور دوم (مراحل 7 الی 9 تا دستیابی به پایداری در پاسخ‌های در یافتی ادامه می‌یابد)

10. آماده‌سازی گزارش توسط تیم پردازشگر

محاسن تکنیک دلفی

• بدون نام بودن نظریات

• تکرار پیش‌بینی با پسخورد کنترل شدهٔ اطلاعات

• توجه کردن به نظر افرادی که در اقلیت هستند

• دست یافتن سریع به همسویی

• نبود محدودیت جغرافیایی برای شرکت کنندگان

• قابلیت پوشش دادن گستره‌ای بزرگ از کارشناسان

• جلوگیری از غلبهٔ تفکر گروه گرایانه (Group Think)

• قدرت پیش‌بینی موضوعات تک بعدی پیچیده

معایب

• بخش عمدهٔ انتقادات از این روش مربوط به اجرای آن است نه خود تکنیک

• اگر سؤال‌ها روشن نباشند و اهداف مبهم باشند، پاسخ‌ها اندک خواهد بود

• در کاربرد روش دلفی، نباید روی رسیدن به اجتماع نظریات تأکید کرد

• اگر هم‌زمان با روش‌های دیگر به کار گرفته شود، نتایج بهتری حاصل می‌شود

خروجی‌های روش دلفی چیزی جز یک نظریه نیست. این نظریه به همان اندازه از اعتبار برخوردار است که نظرات افراد شرکت‌کننده معتبر می‌باشد. دیدگاه‌ها و نظرات شرکت کنندگان بر اساس روابط آماری و نه بر اساس آراء اکثریت و اقلیت خلاصه می‌شود. هرچند تخصص و دیدگاه شرکت کنندگان بالاتر باشد خروجی بدست آمده بهتر خواهد بود.

کارشناسان حاضر در مراحل اجرای تکنیک دلفی به چهار ویژگی: دانش و تجربه در موضوع، تمایل، زمان کافی برای شرکت و مهارت های ارتباطی مؤثر نیاز دارند.

روش دلفی بر اساس رویکرد پژوهش جدلی یعنی: نظر یا تز (ایجاد عقیده یا نظر)، پادنظر یا آنتی تز (نظر و عقیدهٔ مخالف) و نهایتاً ساخت سنتز (توافق و اجماع جدید) شکل گرفته‌است.

در دلفی، اطلاعات بدون تماس فیزیکی منتقل می شود و شرکت کنندگان، سایر افراد درگیر در مطالعه را نمی شناسند و یا حداقل پاسخ های آنها گمنام است. گمنامی به هر عضو حاضر در دلفی فرصت برابر می دهد تا نظرات خود را بیان و ایده ها را بدون فشار روانی و شناسایی به وسیله سایر اعضا ارائه کند. اما به هر ترتیب محقق افراد پاسخ دهنده اصلی را می شناسد.

اجرای دلفی زمان بر است. زمان های مورد نیاز دلفی شامل زمان هماهنگ کردن (سازمان دهی، درخواست و دریافت اطلاعات) ، فکرکردن، نوشتن و ارسال به متخصصین است. در مطالعات، زمان های متفاوتی گزارش شده است. اما استفاده از تکنولوژی الکترونیک فرصتی است که با امتیازهای ذخیره سازی، پردازش و توانایی انتقال پرسرعت، حفظ گمنامی پاسخ دهندگان و پتانسیل بازخورد سریع از طریق رایانه و اینترنت سریع تر و آسانتر انجام می شود.

روش دلفی یک شیوه ی مشاوره است. این روش زمانی اجرا می شود که ما در علم خودمان به بن بست رسیده باشیم. یعنی از دیدگاه بقیه صاحب نظران استفاده می شود تا این بن بست رها شویم.

مراحل روش دلفی به روایت ساده:

۱. سوال در مورد پیش بینی های مربوط به توسعه ی آینده ی موضوع مورد بررسی.(انتظار می رود در آینده  این موضوع چه پیش می آید)

۲. از خبره راهکار می خواهیم. در این مرحله پاسخ ها کیفی است.

۳. از مخاطب می خواهیم ابزارهایی را برای عملی سازی پیشنهادش ذکر نمایید. سیاست ها و خط و مشی ها را بیان کند.

در نهایت سند نهایی تنظیم می شود. روش دلفی مانند قیفی است که دهانه ی بزرگ قیف اول کار را تشکیل می دهد و با ویرایش هایی که انجام می شود به سرانجام می رسد.