امام سجاد(ع) تبلور شكوه ایمان در اوج بندگی

موبنا -پنجم شعبان ۳۸ هجری قمری، سالروز ولادت فرخنده امام زین العابدین(ع) است كه در شهر مدینه و در منزل امام حسین(ع) و شهربانو دیده به جهان گشود و سیدالشهدا(ع) به سبب علاقه فراوانی كه به امیرالمومنان(ع) پدر بزرگوارشان داشت، این مولود مبارك را «علی» نام نهاد.پیشوایی عابد و پرهیزكار كه با آمدنش تا شیفتگان عبادت و سالكان راه معرفت و خداشناسی را از سرچشمه زلال توحید و عرفان ناب محمدی سیراب ساخت. كنیه‌های چهارمین پیشوای شیعیان «ابامحمد و ابوالحسن ثانی» است و از القاب این امام همام(ع) می‌توان به «زین العابدین، سجاد سید العابدین، زین الصالحین، وارث علم النبیین، وصی الوصیین، خازن وصایا المرسلین، امام المومنین، منار القانتین، الخاشع، المتهجد، الزاهد، العابد، العدل، البكاء امام الامه، الزكی، الامین و السجاد» اشاره كرد.ایشان در دوره امامت؛ همواره در راه هدایت و ارشاد جامعه گام‌های موثری برداشت و زبان دعا و وعظ را به منظور مبارزه با ستمگران زمانه برگزید كه دعاهای بی نظیرشان در مجموعه ای با عنوان «صحیفه سجادیه كامله» جمع‌آوری شده است و اكنون از با ارزش ترین آثار اسلامی‌محسوب می‌شود.صحیفه سجادیه كه به زبور آل محمد شهرت دارد از بی نظیرترین نمونه‌های دعاهای امام سجاد(ع) به شمار می‌رود. از دیگر آثار ارزنده به یادگار مانده از امام سجاد(به ع) می‌توان مجموعه ای تربیتی و اخلاقی به نام «رساله حقوق» اشاره كرد كه امام(ع) در آن، وظایف گوناگون انسان را در برابر خدا، خود و دیگران را با بیانی شیوا و گویا بیان می‌كند.دوران ۳۴ ساله پیشوایی امام سجاد(ع) پس از شهادت سالار شهیدان امام حسین(ع) آغاز و ایشان در این دوره موفق شد تا رسالت دینی خود یعنی هدایت و راهنمایی مردم عصر خویش را به بهترین شكل انجام دهد.امامت چهارمین پیشوای شیعیان همزمان با خلافت یزید بن معاویه، عبدا… بن زبیر، معاویه بن یزید، مروان بن حكم، عبدالملك بن مروان و ولید بن عبدالملك بود.افشاگری‌ها و روشنگری‌های امام(ع) هراس حكومت بنی امیه را برانگیخت و ولید بن عبدالملك خلیفه اموی، سرانجام امام زین العابدین(ع) را مسموم و در ۱۲محرم سال ۹۵ هجری به شهادت رساند.پیكر پاك سید الساجدین امام زین العابدین(ع) را در قبرستان بقیع در كنار عموی بزرگوارشان امام حسن مجتبی(ع) به خاك سپردند.حجت‌الاسلام «محمدرضا حشمتی» معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌به مناسبت سالروز میلاد امام سجاد(ع) با برشمردن ویژگی‌های بارز چهارمین پیشوای شیعیان جهان (ع)، گفت: مهم ‌ترین خصوصیت ایشان زهد، بندگی و عبادت است كه سبب شد تا لقب «زین العابدین» به آن امام(ع) داده شود. شكیبایی وی در برابر ناگواری‌ها و گذشت نسبت به افرادی كه او را با بی حرمتی و جفا می‌آزردند از دیگر خصوصیت‌های ممتاز ایشان به شمار می‌رود. این امام همام(ع) نه تنها در میان شیعیان از ارج و احترام ویژه ای برخوردار بود بلكه اهل سنت نیز همواره وی را مورد تحسین قرار می‌دادند. ایشان به خاطر معرفت كامل و عشق فراوانی كه به معبود خویش داشت در هنگام عبادت نسبت به تمام اطراف خود بی توجه می‌شد. حضور در اجتماع مردم، كمك به امور اجتماعی آنها، برطرف ساختن نیاز فقیران و نیازمندان و تلاش برای حل مشكلات مردم را می‌توان به عنوان دیگر ویژگی‌های ایشان نام برد.وی در ادامه دوره زندگی حضرت سید الساجدین(ع) را یكی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخ اسلام دانست و افزود: در هر مجلس و محفلی به فضیلت‌ها و مكارم اخلاقی زین‌العابدین(ع) پرداخته می‌شد و امام(ع) در دل‌های مردم جا داشت. سیره و سبك امام سجاد(ع) برای مبارزه نسبت به دیگر ائمه اطهار(ع) كمی‌تفاوت داشت، به طوری كه آن حضرت در قالب دعا و نیایش، انسان‌‌های با استعداد را جذب و یاران زیادی برای اسلام و اهل بیت (ع) تربیت كرد و حتی برای نهضت علمی‌امامان بعد از خود نیز زمینه‌های مناسب را فراهم ساخت.این پژوهشگر امور دینی با اشاره به آثار ارزشمند امام سجاد(ع)، اظهار داشت: «صحیفه سجادیه» و «رساله حقوقی امام سجاد (ع)» دو كتاب ارزشمندی به شمار می‌رود كه امروزه از منبع‌های مهم انسان ساز به حساب می‌آید. ایشان در صحیفه سجادیه برای تمام مرحله‌ها و حالت‌های زندگی انسان، دعاها و واژه‌هایی را به صورت مناجات با خدا بیان فرموده اند كه در قالب دعا به وظیفه‌های فردی و گروه‌های اجتماعی توجه شده است. وی در این رساله به حق افراد بر یكدیگر و حتی حق اعضای بدن بر انسان می‌پردازد كه یكی از كتاب‌های علمی‌به شمار می‌رود كه اگر شیعیان به آن توجه ویژه داشته باشند، می‌توانند راهبردها و راهكارهای بزرگی به دست آورند و از آن برای كارهای خود الهام گیرند. صحیفه سجادیه مزین به ۵۴ دعای زیبا است كه برخي از آنها بلند و مفصل و شمار دیگر كوتاه تر هستند.این دو كتاب ارزشمند از نمونه‌های بارز الفت میان انسان‌ها و مذهب‌های اسلامی‌است. صحیفه سجادیه امام سجاد(ع) نمایانگر بحث توحید در سطح‌های مختلف از جمله فردی و اجتماعی برای مسلمانان به شمار می‌آید و نیازهای انسان را به شكلی جالب بیان می‌كند و راهنمای خوبی برای شیعیان محسوب می‌شود كه با مطالعه آن با شخصیت این امام بزرگوار(ع) آشنا می‌شوند.حجت‌الاسلام محمدرضا حشمتی، تلاش امام سجاد(ع) را در متوجه ساختن مردم نسبت به جایگاه علمی‌اهل بیت(ع) بسیار متعالی و متمایز دانست و یادآور شد: در طول تاریخ همیشه افرادی بوده‌اند كه به دلیل ناآگاهی و دنیاپرستی با اولیای الهی به ستیز برخاسته و آنان را آزار داده اند. ما برای فهم دقیق سیره و روش ایشان باید مطالعه و بینش عمیقی از آن زمان داشته باشیم. با توجه به طولانی تر بودن دوره امامت امام سجاد(ع) نسبت به ائمه دیگر، آموزه‌های بسیار ارزنده ای از وی به یادگار مانده است و ایشان با روشنگری‌های فراوان خود، مردم را از موقعیت و جایگاه واقعی و علمی‌اهل بیت(ع) آگاه كرد، به طوری كه مردم پس از شهادت امام سجاد (ع)، شاهد شكوفایی نهضت علمی‌به وسیله امام باقر(ع) بودند. ایشان در كنار مبارزه‌های منفی برای زنده نگه داشتن خاطره عاشورا به تربیت شاگردانی خاص پرداخت كه هر یك از آنها حافظ دستاوردهای مكتب عاشورا و امامت بودند.این پژوهشگر امور دینی به بخشی از دعای ابوحمزه ثمالی اشاره كرد و بیان داشت: در یكی از فرازهای این دعا كه در ماه رمضان خوانده می‌شود امام سجاد(ع) برای تضرع‌های عارفانه خود به درگاه الهی چند دلیل می‌آورد كه این سخنان بیانگر سوز دل و معرفت به حقانیت مرگ و قیامت به شمار می‌رود و گویای پیوند معنوی و قلبی عمیق با پروردگار است و اشاره می‌كند كه این اشك چشم سبب توجه و عنایت خداوند می‌شود و تمام این خضوع و خشوع از درك بالا، فهم و معرفت سرچشمه می‌گیرد.معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نقش امام سجاد(ع) را در زنده نگه داشتن قیام عاشورا ممتاز ارزیابی كرد و گفت: این امام بزرگوار(ع) پاسداری از شریعت را معنا بخشید و استمرار مسیر هدایت را بر امامت استوار ساخت و هدف‌های قیام امام حسین(ع) را تبیین و مبارزه‌های گسترده خود را علیه حكومت جور آغاز كرد و از هر فرصتی برای این منظور بهره برد. ایشان برای روشنگری مردم و معرفی معارف حق و رسوا ساختن چهره حقیقی بنی‌امیه خطبه‌هایی شیوا خواند اما با توجه به فضای استبدادی موجود، ایشان نمی‌توانست اقدام صریح و آشكاری را در برابر نظام انجام دهد و از آنجا كه وی نقش هدایتگر مردم جامعه را برعهده داشت و می‌خواست كه از ایجاد تحریف‌های گوناگون جلوگیری كند، به وسیله دعا وارد مبارزه شد كه دعاهای ایشان حركتی اخلاقی برای مبارزه و ریشه كن كردن دشمن به شمار می‌رفت.وی با اشاره به اینكه در دوران امامت زین العابدین(ع) جامعه اسلامی‌در بحران فكری و عقیدتی زیادی به سرمی‌برد، بیان داشت: مسلمانان در این برهه از زمان به علت تبلیغ‌های سیاسی و فرهنگی حكومت‌های استبدادی در برابر حقایق سیاسی و مذهبی در نهایت جهل و بی دینی قرار داشتند و امویان تمام ارزش‌های دینی را دستخوش تحریف و تغییر كرده بودند و بدعت‌ها و عقیده‌های گمراه كننده و باطل را به عنوان احكام و آموزه‌های مذهبی رواج می‌دادند، مردم می‌بایست به اجبار با یزید بیعت می‌كردند و احكام اسلامی‌بازیچه دست افرادی چون ابن زیاد و عبدالملك بن مروان بود. در چنین شرایطی، بزرگترین و مهمترین مسئولیت امام(ع)، احیای مجدد اسلام راستین، تبیین جایگاه امامت اهل بیت(ع)، مبارزه با جهالت سیاسی و مذهبی مردم و تربیت مجاهدان واقعی به شمار می‌رفت كه وی با هوشیاری و درایت خود به شایستگی و با اقتدار كامل در این زمینه عمل كرد و با دعا كه مهمترین تاثیر اجتماعی را با خود به همراه داشت توانست هدایت جامعه را در دست بگیرد كه آثار آن تا به امروز نیز نمایان است.این پژوهشگر امور دینی با اشاره به تربیت عده ای از ایرانیان كه به عراق رفته بودند و به آنها «موالی» می‌گفتند، به وسیله امام سجاد(ع)، اظهار داشت: این افراد بیشتر به علت داشتن استعداد مناسب و آمادگی كسب علم در زمینه حدیث به خوبی كار كردند و در نتیجه توانستند در مدت زمانی كوتاه از فقیهان و محدثان بزرگ مركزهای اسلامی‌شوند. امام(ع) می‌كوشید تا در مدینه، با تربیت طبقه موالی، راه را برای آینده باز كند و اسلام صحیح و واقعی را به آنان انتقال دهد.حجت الاسلام محمدرضا حشمتی در پایان به انگیزه‌های به شهادت رساندن امام سجاد(ع) اشاره كرد و گفت: نخستین عامل، وسعت نفوذ امام (ع) به وسیله دعاها و نشر معارف اسلامی‌در طول ۳۵ سال بعد از واقعه عاشورا بود كه زمینه انسجام یارانش را فراهم كرد كه این خود خطری بزرگ برای دشمنان ایشان محسوب می‌شد. دومین علت را می‌توان بغض و حسادت خلیفه‌های بنی امیه و حتی جمعی از بزرگان به امام سجاد(ع) نام برد چرا كه مردم از روی فهم و درایت به ایشان علاقه و ارادت داشتند. افشاگری امام از حقیقت شهادت پدر و اسارت و مظلومیت خود و خاندانش كه بارها در مجلس‌های مختلف از آن سخن‌ها گفته بود، امویان را دچار ترس می‌كرد. دستگاه خلافت تصور می‌كرد كه اگر امام(ع) دستور قیام دهد به خاطر محبوبیت و نفوذ معنوی وی حتی افرادی كه دوست اهل بیت(ع) هم نیستند زیر پرچم ایشان جمع می‌شوند و قیامی‌بزرگ علیه حكومت به وجود خواهد آمد. دستگاه اموی با گذشت زمان به شیوه مبارزه‌های امام سجاد(ع) پی برد و دریافت كه ادامه حیات ایشان با شرایط و اوضاع زمامداری آنها سازگار نیست و به همین دلیل تصمیم به قتل این امام بزرگوار گرفتند و سیدالساجدین(ع) را در ۵۷ سالگی به شهادت رساندند.

 منبع: ایرنا